فرونشست زمین و اثرات زیانبار آن !

فرونشست زمین یکی از چالش های مهم محیط زیست است که متاسفانه اثرات زیانباری را بدنبال خواهد داشت.با توجه به کمبود بارندگی های این چند سال اخیر، ایران جز کشورهایی است که با بیشترین مقدار فرونشست زمین مواجه بوده است. استفاده ی بی رویه از آب های زیرزمینی به عنوان مهم ترین علت و تغییر اقلیم، گرمایش جهانی، استخراج غیراصولی از معادن و حفر چاه‌های غیرمجاز از سایر عواملی هستند که  به بحرانی بودن این شرایط دامن می زنند. با اینکه این پدیده نزدیک به پنجاه سال است که آغاز شده است، اما متاسفانه باز آنطور که باید و شاید مورد توجه مسئولان قرار نگرفته و البته بسیاری از مردم و افراد جامعه نیز اطلاعات درست و کاملی در این حوزه ندارند.

متاسفانه در این سال ها در پی خشکسالی و کاهش بارندگی ها و وابستگی شدید اغلب مناطق کشور به منابع آب زیرزمینی از یکسو و رشد جمعیت و نیاز روزافزون به منابع آبی از سوی دیگر، شرایطی را ایجاد نموده است که تا برداشت بی ‌رویه از منابع آب و عدم رعایت حریم کمی و کیفی منابع آب در دهه‌های اخیر صدمات جبران ‌ناپذیری به این منابع حیاتی وارد نماید که فرونشست زمین در اکثر دشت های ایران که محتوای آب شیرین هستند از فاجعه آمیز ترین آن هاست.

البته در این بین هم بسیاری از منتقدین به آمار براین عقیده اند که فرونشست زمین یک پدیده ی جهانی است و قریب به دویست کشور در جهان، با این پدیده درگیرند. غافل از اینکه آنچه زنگ خطر را در ایران به صدا درآورده است، رشد فزاینده ی این اتفاق در ایران است به نحوی که ، به گواه آمارهای منتشر شده فرونشست زمین در ایران بیش از پنج برابر متوسط جهانی است و اکثر استان های کشور با این معضل گریبانگیرند. به گواه متخصصین این حوزه ، حدود سیصد دشت ایران دچار این بحران هستند و متاسفانه در بسیاری از مناطق شرایط از فرونشست هم عبور کرده و زمین وارد مرحله بحرانی ایجاد فروچاله‌ ها قرار گرفته‌ است. آمارهایی تلخ که خبر از بحرانی‌ شدن وضعیت فرونشست در ایران می ‌دهد.

در تازه ترین آمارهای منتشر شده، ایران به لحاظ نرخ فرونشست زمین، جزو سه کشور اول دنیا محسوب می‌شود و در هر بیست و پنج سال ، چیزی قریب به یک متر و نیم فرو نشست رخ می دهد. اما فرونشست زمین چه خسارت هایی را برای کشور در پی خواهد داشت.

هر چند بسیاری از خسارت‌های فرونشست زمین و به ویژه فروریزش‌ ها به شکل ملموس در زندگی روزمره مردم قابل لمس است این پدیده پیامدهای غیرملموسی نیز دارد. بخشی از آبخوان ها در اثر از بین رفتن تخلخل مفید آن هرگز قابل جبران نخواهد بود و به سیستم گردش آب باز نخواهد گشت و از همه مهم تر ، تخریب بافت خاک ‌های حاصلخیز و آسیب به سازه‌های شهری و روستایی و افزایش خطر سیلاب خواهد بود. این امر سبب آسیب ‌پذیری سازه ‌ها در برابر زلزله‌ هایی حتی با قدرت پایین خواهد شد. در این میان تغییر شیب زمین و ایجاد مشکلات در جریان طبیعی آب و بیلان آب ها نیز بسیار حائز اهمیت است.

اگر برنامه ‌هایی که برای کاهش این فرونشست‌ها تدوین شده ، اجرا شود و مسئولین عزم جدی در این حوزه داشته باشند و برای اجرایی شدن این برنامه ها اعتباری در نظر گرفته شود، آینده امیدوار کننده است. اما چنانچه وضعیت به همین منوال پیش رود ، می تواند بسیار نگران کننده باشد و باید منتظر عواقب سوء این پدیده بیش از قبل در کشور بود.

محمدی – کارشناس محیط زیست