زلزله و بافت های فرسوده

زلزله همواره برای بافت های فرسوده تهدیدی جدی بحساب می آید.با توجه به اینکه آسیب پذیری ناشی از زلزله یکی از مهم ترین چالش های پیش روی شهرهای ایران و بافت های فرسوده بوده ، لذا باید از سوی مسئولین بیشتر مورد توجه باشد و در این راستا اقدامات موثر و در خور توجه صورت پذیرد.در واقع غفلت از اهمیت این موضوع مهم می تواند خسارات غیر قابل جبرانی را رقم بزند.

این یکی از خصوصیات منحصر به فرد ماست، که تا واقعه ای تلخ اتفاق نیفتد، هرگز به فکر چاره نخواهیم افتاد. یکی از آن حوادث تلخ ، زلزله است که با توجه به موقعیت و جایگاه کشورمان در بین ده کشور زلزله خیز جهان، نیازمند توجه هرچه بیشتر مسئولین و آحاد جامعه در پیشگیری و در گام بعدی ، آمادگی لازم در برابر خطرات احتمالی و شرایط بحرانی می باشد. کافی است چشمانمان را ببندیم و برای لحظه ای تهران با این حجم از جمعیت، کوچه های قدیمی، برج های سربه فلک کشیده، بافت های حاشیه نشین ، قدیمی و فرسوده را یک روز بعد از وقوع زلزله تصور نماییم. آنگاه در می یابیم که پرجمعیت ترین شهر ایران تا چه اندازه در برابر کنترل و مدیریت بلاهای طبیعی همچون زلزله ناتوان است.

هرچند تاکنون اقداماتی در باره مقابله با این بلای طبیعی در کشور صورت گرفته ، اما هرگز کافی نبوده و باعث مصونیت کشور و کاهش آمار تلفات ناشی از زلزله نشده است. زلزله پدیده ای است که تنها در طی چند ثانیه می تواند اثرات مخرب و جبران ناپذیری را در سازه و تاسیسات مهم و شریان های حیاتی کشور داشته باشد.

بررسی زمین لرزه های شدید به وقوع پیوسته در ایران در سال های گذشته همچون زلزله رودبار و منجیل در سال 1369 و تراژدی ویرانگر بم در سال 1382 و زلزله های غمگین دیگر درغرب کشور می تواند فرصت مطالعاتی و تجارب گران قیمتی در اختیار متخصصین این امر قرار دهد. تحقیق و بررسی در کشورهای زلزله خیز جهان همچون مکزیک، ژاپن، چین و آمریکا و تدابیرشان در مقاوم سازی ساختمان ها و زیرساخت های شهری در کاهش تلفات و خسارات امری ضروری بنظر می رسد. مجهز شدن به سیستم هشدار دهنده ، ایمن سازی اسکلت سازه ها از فناوری های جدید بلبورینگ دار و مدلسازی های کامپیوتری درعملکرد سازه در شرایط وقوع زلزله تنها بخشی از پروژه های مطالعاتی در این تکانه مخرب زمین  محسوب می شود.

از آن جایی که صدمات وارده بر سازه های مختلف شهر، عامل اصلی تلفات انسانی و افزایش خسارات اقتصادی و اجتماعی است، مقاوم سازی سازه های شهری تنها راه مقابله با این امر است. برای محقق ساختن کاهش خسارات سازه ای پرداختن به چند موضوع از اهمیت وافری برخوردار است. بکارگیری سازه های سبک و مهندسی شده و نظارت کافی مهندسان ناظر در طول ساخت و ساز در جهت رعایت اصول، ضوابط و مقررات یاری کننده ی این امر است. یک مثال کوچک در طی پروسه ساخت وساز فونداسیون ساختمان هاست که از اصلی ترین مراحل در ساخت و ساز محسوب می شود. آیا نظارتی در میزان دقیق و علمی از نسبت آب و سیمان توسط کارگران غیرماهر ساختمانی و آموزش ندیده صورت می پذیرد. پرداختن به موضوعات مهم دیگر از جمله اصول کیفیت سازه های بتنی و محل و تجمع سازه ها در فضاهای غیر استاندارد، عدم رعایت استانداردهای لازم در مصالح بکار رفته در این مجال نمی گنجد. همچنین علاوه بر ایمنی سازی سازه، ایمنی سازی دکوراسیون خارجی بنا که امروزه با بکارگیری حجم وسیعی از بناهای شیشه ای غیر کارشناسانه روبرو هستیم نیز نباید از یاد برد.

کشورهای پیشرفته با بهینه سازی ساختمان ها و رعایت نکات ایمنی در ساخت سازه ها و استفاده از متخصصین ایمنی سازه به این مهم دست یافته اند و خسارات خود را به حداقل رسانده اند. لزوم ایجاد یک آگاهی عمومی در سطح ارتقای دانش فنی و علمی عموم مردم، مطالبه به حق آن ها را در ساخت سازه های مقاوم از دولت و دست اندرکاران این امر را افزایش داده و دولت از طریق در نظر گرفتن تسهیلاتی از قبیل وام های مقاوم سازی و کاهش عوارض شهرداری در تشویق و ایجاد انگیزه عمومی نقش مهمی را ایفا می کند.

خوشدل – کارشناس اجتماعی