پدافند غیرعامل، به معنای کاهش آسیب‌پذیری در هنگام بحران است و این امر نوعی دفاع غیرنظامی است که به جنگ افزار نیاز ندارد .در تعریفی ساده به مجموعه اقداماتی گفته می شود که انجام می شود تا در صورت بروز جنگ ، خسارات احتمالی به حداقل میزان خود برسد. به عبارتی در پدافند عامل فقط نیروهای مسلح مسئولیت دارند. در حالی که در پدافند غیرعامل تمامی نهادها، نیروها، سازمان ها، صنایع و حتی مردم عادی می توانند نقش مؤثری را در این راستا برعهده گیرند.
اهمیت و ضرورت موضوع پدافند غیرعامل بر کسی پوشیده نیست. موضوع پدافند غیرعامل همواره جزء مهمی از زندگی انسان از اول تاریخ بوده و خواهد بود. زیرا انسان همیشه به دنبال آن بوده که با اقدامات دفاعی مناسب در بحران ها و حوادث مختلف سبب دفع یا کاهش میزان اثر تجاوز مهاجمان شود. اما چگونگی این دفاع به عوامل و شرایط مختلفی بستگی دارد و البته آموزش می تواند به افراد کمک نماید تا با استفاده از عقل و تدبیر و اراده خود ، بهترین راه دفاع را در وضعیت های متفاوت به کار ببندند.
این حوزه ها می توانند شاخه های متعددی را در بر گیرد. از نظامی ، بهداشت و سلامت عمومی ، رسانه و صدا و سیما گرفته تا مدیریت بحران ، فناوری اطلاعات ، ارتباطات و مخابرات ، آب و برق ، حمل و نقل و …. همه و همه در زیر شاخه های پدافند غیرعامل قرار گرفته و از اهمیت ویژه ای برخوردارند. بگذارید با مثال ساده تری توضیح دهیم. فرض کنید ، امروز برق شما به دلیل غیر معلوم قطع شده است ، شما چگونه و با چه وسایلی می توانید با این بحران مقابله نمایید؟ اگر وسایل گرمایشی شما وابسته به برق اند، آیا وسیله ی گرمایشی جایگزینی در منزل سراغ دارید ؟ تا چند روز می توانید با این قطعی ، امورات روزمره ی خود را بگذرانید؟ این تنها یک مثال ساده از پدافند غیر عامل است که نحوه ی مواجهه ی شما به انواع بحران ها را توصیف می کند.
متاسفانه ما در زمینه ی فرهنگ داشتن و اهمیت پدافند غیرعامل خیلی قوی برخورد نکرده ایم . چرا که حتی بسیاری از مردم آمادگی و البته فعالیت های قابل انجام در حوزه ی پدافند غیر عامل را برابر با تهاجم مستقیم دشمن می دانند. در حالیکه این موضوع اصلا مترادف با این معنا نیست. بلکه به مردم آمادگی لازم در برابر بحران ها را می دهد. ولو زلزله ای که اگر در تهران اتفاق بیافتد ، چگونه می تواند به تلخ ترین واقعه ی تاریخ بلایای طبیعی ایران تبدیل شود و با هوشیاری و آموزش های لازم در حوزه ی پدافند غیرعامل می توان به طرز قابل توجهی جلوی خسارت های احتمالی را گرفت.
رسانه‌ها در فرهنگ سازی پدافند غیرعامل از کارکردهای بسیار موثری برخوردارند. چرا که رسانه‌ها در فرهنگ سازی و تغییر باورها در مردم و مسئولین نقش اساسی را ایفا می‌کنند. آن ها باید برای شرایط این چنینی آمادگی و برنامه داشته باشند، مدیریت و تولید محتوا در حین دفاع بحث مهمی است که باید از هم اکنون شروع شده و از زاویه مناسبی به آن نگریسته شود ، تا بتوانیم در این زمینه اقدامات اساسی تر و موثری تری را انجام دهیم.
