در میان تمامی حوزههایی که استارتآپهای ایرانی میتوانند در آن تحول آفرین باشند، شاید هیچ کدام به اندازه فناوری سلامت یا “هلثتک” از چنین ظرفیت بیکرانی برای تاثیرگذاری مستقیم بر زندگی مردم برخوردار نباشد. در کشوری که سیستم سلامت آن زیر بار سنگین جمعیت روبه رشد، هزینههای فزاینده درمان، و شکاف عمیق دسترسی به خدمات پزشکی بین مرکز و پیرامون در حال نفسنفس زدن است، استارتآپهای هلثتک همانند نسیمی حیاتبخش در حال وزیدن هستند.
اینجا دیگر صحبت از یک کسبوکار صرفاً سودآور نیست، بلکه سخن از ماموریتی انسانی است که میتواند جان انسانهای بسیاری را نجات دهد و کیفیت زندگی را برای میلیونها نفر ارتقا بخشد. تصور کنید بیمار سالخوردهای را در روستایی دورافتاده که برای یک ویزیت ساده پزشکی متخصص باید مسافتی طولانی را تا نزدیکترین شهر طی کند، با هزینههای سنگین سفر و اقامت روبرو شود و در نوبتهای طولانی مطب منتظر بماند. اکنون در مقابل این تصویر، پلتفرم پزشکی از راه دوری را مجسم کنید که همان بیمار میتواند از طریق یک اپلیکیشن ساده روی تلفن همراهش، با بهترین متخصصان در تهران مشاوره تصویری داشته باشد، نسخه خود را به صورت الکترونیکی دریافت کند، و حتی داروهایش درب منزل تحویل بگیرد.
این تحول نیست، بلکه انقلابی است که استارتآپهای ایرانی هلثتک در حال محقق کردن آن هستند. پزشکی از راه دور یا “تله مدیسین” یکی از بارزترین جلوههای این تحول است که به ویژه در دوران همه گیری کرونا شتاب بیسابقهای گرفت. این فناوری نه تنها مشکل دسترسی به خدمات سلامت را برای ساکنان مناطق محروم حل میکند، بلکه از تراکم و ازدحام در مراکز درمانی کلانشهرها میکاهد و هزینههای درمان را برای بیمار و سیستم سلامت به صورت همزمان کاهش میدهد.
اما خدمات پزشکی از راه دور تنها نوک کوه یخ استارتآپهای هلثتک ایرانی است. در لایههای عمیقتر، اپلیکیشنهای نظارت بر سلامت شخصی در حال ایجاد تحولی بنیادین در سبک زندگی ایرانیان هستند. این اپلیکیشنها که بر روی تلفنهای همراه و گجتهای پوشیدنی نصب میشوند، قادرند علائم حیاتی کاربر را به طور مستمر پایش کنند، الگوهای خواب و فعالیت بدنی را تحلیل نمایند، رژیم غذایی را تحت نظر بگیرند و حتی در شناسایی زودهنگام علائم هشداردهنده بیماریها کمک کنند. برای نمونه، اپلیکیشنی که بتواند با تحلیل دادههای فشارخون و ضربان قلب کاربر، احتمال بروز بحران قلبی را پیشبینی کند و هشدارهای لازم را به بیمار و پزشک معالجش ارسال نماید، نه تنها یک نوآوری تکنولوژیک، بلکه یک نگهبان سلامت بیوقفه است. این سطح از پایش مستمر سلامت، که تا چندی پیش تنها در رویاهای علمی-تخیلی قابل تصور بود، اکنون در دسترس میلیونها ایرانی قرار گرفته است.
یکی دیگر از عرصههای درخشان فعالیت استارتآپهای هلثتک، توسعه پلتفرمهای نوبتدهی هوشمند است. این سامانهها که با هوش مصنوعی و الگوریتمهای پیشرفته کار میکنند، نه تنها مشکل نوبتدهیهای سنتی و اتلاف وقت بیماران را حل کردهاند، بلکه با توزیع هوشمند بیماران بین پزشکان مختلف، به بهینهسازی بار کاری سیستم سلامت کمک شایانی میکنند.
در سطح کلانتر، استارتآپهای ایرانی در حال توسعه نرمافزارهای مدیریت اطلاعات بیمارستانی هستند که میتوانند تحولی اساسی در کارایی مراکز درمانی ایجاد کنند. این سامانههای یکپارچه که گاهی “سیستم اطلاعات بیمارستانی” نامیده میشوند، کلیه فرآیندهای بیمارستان از پذیرش تا ترخیص را پوشش میدهند. آنها نه تنها پرونده الکترونیک سلامت بیماران را مدیریت میکنند، بلکه موجودی دارو، برنامهریزی اتاقهای عمل، مدیریت منابع انسانی، و حتی تحلیلهای کلان اقتصادی و اپیدمیولوژیک را نیز در بر میگیرند. برای مدیر یک بیمارستان، داشتن چنین سامانهای مانند داشتن مغز متفکر دوم است که میتواند تصمیمهای استراتژیک را بر اساس دادههای واقعی و به روز اتخاذ کند.
اما شاید یکی از منحصر به فردترین حوزههای فعالیت استارتآپهای ایرانی در حیطه هلثتک، توجه به ظرفیت عظیم گیاهان دارویی باشد. ایران با تنوع بینظیر گیاهی و سابقه کهن در طب سنتی، گنجینه ارزشمندی از دانش بومی در زمینه خواص درمانی گیاهان دارد. استارتآپهای نوآور در حال ترکیب این دانش سنتی با فناوریهای مدرن برای تولید داروهای گیاهی استاندارد و موثر هستند. این رویکرد نه تنها میتواند به خودکفایی کشور در تولید دارو کمک کند، بلکه فرصت بینظیری برای صادرات این محصولات به بازارهای جهانی فراهم میآورد. با همه این دستاوردهای درخشان، مسیر استارتآپهای هلثتک ایرانی خالی از چالش نیست. مسائل مربوط به حریم خصوصی دادههای سلامت، چالشهای قانونی در زمینه پزشکی از راه دور، مقاومت برخی از پزشکان سنتی در برابر فناوریهای جدید، و مشکلات تامین سرمایه برای استارتآپهایی که دوره توسعه طولانیتری دارند، از جمله موانع پیش روی این شرکتها هستند. علاوه بر این، فرآیندهای نظارتی و دریافت مجوز از سازمانهای مانند سازمان غذا و دارو نیز میتواند زمانبر و پیچیده باشد.
با این حال، آینده هلثتک در ایران فوقالعاده درخشان به نظر میرسد. افزایش ضریب نفوذ اینترنت و تلفنهای هوشمند، رشد جمعیت سالمند و نیاز فزاینده به خدمات سلامت، توجه دولت به توسعه فناوری در حوزه سلامت، و استقبال روزافزون مردم از خدمات سلامت دیجیتال، همگی نویدبخش آیندهای روشن برای این صنعت هستند. استارتآپهای هلثتک ایرانی با ترکیب دانش عمیق از نیازهای بومی و فناوریهای روز دنیا، در حال خلق مدلی منحصر به فرد از خدمات سلامت هستند که میتواند نه تنها نیازهای داخلی را برطرف کند، بلکه الگویی برای دیگر کشورهای منطقه باشد. هر جوان ایرانی با یک ایده نوآورانه در این حوزه میتواند سهمی در ساختن آیندهای سالمتر برای میهن خود داشته باشد و در ارتقای کیفیت زندگی هموطنانش نقش آفرینی کند. آینده سلامت ایران در گرو توسعه همین استارتآپهاست؛ آیندهای که در آن خدمات درمانی پیشرفته و با کیفیت، حق مسلم هر ایرانی خواهد بود.
