استفاده از کودهای شیمیایی به منظور افزایش تولید محصولات کشاورزی، به ویژه محصولات صیفی و میوه جات، امری رایج و گسترده در سطح جهانی است. این امر ناشی از تلاش کشاورزان برای افزایش بهره وری و تولید محصولات کشاورزی به منظور پاسخگویی به نیاز روزافزون جمعیت کشور است.
در این میان، محصولات صیفی و میوه جات نقش مهمی را ایفا می کنند و کشاورزان برای دستیابی به عملکرد بالاتر، به طور فزاینده از کودهای شیمیایی استفاده می‌نمایند. این در حالی است که کمبود نظارت و کنترل بر میزان مصرف این کودها، موجب بروز خطرات و مضرات جدی برای سلامت مصرف کنندگان و محیط زیست شده است. حتما شما هم هر روز در میوه فروشی ها میوه های خوش آب و رنگی را می بینید که قطعا هنگام خرید در اولویت انتخاب شما قرار دارند. آیا تا به حال فکر کرده اید برای به ثمر رسیدن این میوه های بی لک و آفت و خوش رنگ بر سر سفره شما چه میزان کود و آفت کش مصرف شده است. آیا این میزان برابر استاندارهای تعریف شده است؟ آیا نظارتی بر مصرف کودهای شیمیایی و سموم مصرفی باغات کشاورزی کشور وجود دارد؟
استفاده بیش از حد از کودهای شیمیایی، موجب تجمع و باقی ماندن آنها در محصولات صیفی و میوه جات مصرفی شما می‌شود. این امر سلامت جامعه را به خطر می‌اندازد و موجب بروز بیماری های مختلف از جمله سرطان، آسیب به سیستم عصبی و آلرژی‌ها می‌گردد. مازاد بر اینکه شستشوی کودهای شیمیایی اضافی به داخل منابع آبی، موجب آلودگی آب های سطحی و زیرزمینی شده و به اکوسیستم‌های آبی آسیب می رساند و همچنین مصرف آب آلوده توسط مردم سبب بروز بیماری های مختلف می گردد.
بخشی از تاثیرات سوء این سموم بر سلامتی جامعه بصورت غیر مستقیم است. استفاده مداوم از کودهای شیمیایی، به تدریج باعث کاهش مواد آلی و میکروارگانیسم‌های مفید خاک می‌شود و در نتیجه حاصلخیزی خاک را کاهش داده و خاک را برای کشاورزی نامناسب می کند. آلودگی هوا و تغییرات اقلیمی نیز بخشی از این ماجرای غم انگیز است. استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی، به ویژه کودهای ازته، موجب آزاد سازی گازهای گلخانه ای و آلاینده های هوا می‌شود که باعث آلودگی هوا و تغییرات اقلیمی می‌گردد.
قطعا باید سازو کاری برای کنترل این سموم و آلایندگی ها وجود داشته باشد. ایجاد سیستم های نظارتی قوی و اعمال مقررات سخت گیرانه برای محدود کردن مصرف بی رویه کودهای شیمیایی توسط متولیان امر یکی از مهم ترین آن هاست که متاسفانه در کشور ما عملکرد قوی و بازدارندگی بسیار ضعیفی دارند. کدام نهاد نظارتی بر میوه ها و سبزی جات عرضه شده بر سطح شهرها نظارت دارند؟ تقریبا می توان صفر را در نظر گرفت. صیفی جاتی که بعضا با آب فاضلاب ها آبیاری می شوند. حمایت از کشاورزان برای گرایش به سمت کشاورزی ارگانیک و تولید محصولات سالم با استفاده از کودهای طبیعی و روش‌های کشاورزی سنتی نیز تقریبا رو به انزوال است. تقریبا فرزندان هیچ کشاورزی تمایل به ادامه کار پدرشان ندارند و بیش از آنکه به کار کشاورزی علاقه داشته باشند رویای ویلا سازی در زمین های کشاورزی پدرانشان را در سر می پرورانند. ارائه تسهیلات و حمایت‌های مالی برای کشاورزان به منظور تشویق آنها به استفاده از روش‌های کشاورزی پایدار و کاهش مصرف کودهای شیمیایی یکی دیگر از خلاء های بزرگ سیستم کشاورزی کشور است.
سازمان ذی ربط در این زمینه باید ساز و کاری را تعریف کنند که با ایجاد سیستم مجوزدهی برای فروش و توزیع کودهای شیمیایی که بر اساس آن، فقط بنگاه‌های دارای مجوز مجاز به فروش کودها باشند. همچنین ایجاد سیستم گواهی سازی کود برای تضمین کیفیت و استاندارد بودن آن ضروری باشد.
برگزاری دوره‌های آموزشی برای کشاورزان در زمینه مصرف بهینه و مدیریت صحیح کودهای شیمیایی و انجام فعالیت‌های ترویجی برای افزایش آگاهی کشاورزان از مضرات مصرف بی‌رویه کودها نیز بسیار مهم است. ایجاد سیستم نظارت و پایش مستمر بر میزان مصرف کودها توسط بازرسان و کارشناسان و همچنین نظارت بر فروش و توزیع کودها و ممانعت از قاچاق و عرضه غیرقانونی آنها باید بصورت دقیق و مستمر صورت پذیرد. تعیین مجازات‌های قانونی برای متخلفان از قوانین و مقررات استفاده از کودهای شیمیایی، مانند جریمه نقدی یا محرومیت از فعالیت در بسیاری از کشورهای توسعه یافته به جد در حال پیگیری است. قطعا اجرای این راهکارها به صورت همزمان و منسجم می تواند در کاهش مصرف بی رویه کودهای شیمیایی در کشاورزی و در نهایت در اختیار دادن خوراک سالم برای جامعه موثر باشد.
