ابزارهای فشار خارجی بر ایران در سال گذشته

به گزارش ایرنا،دشمنان برای غلبه بر کشور هدف، همزمان از حربه های مختلف بهره می گیرند؛ همانند آنچه در سال ۱۳۹۹ برای جمهوری اسلامی ایران اتفاق افتاد. در این سال هر چند شرایط کشور به ویژه در زمینه اقتصادی با مشکلاتی مواجه شد اما دشمنان قسم خورده ایران نتوانستند به اهداف از پیش تعیین شده خود دست یابند و ایران را به انزوا  بکشانند.

بازی غرب با مهره حقوق بشر

یکی از اهرم های فشار بر ایران در سال گذشته، حربه حقوق بشر بود؛ حقوق بشری به سبک غربی که در مورد برخی کشورهای ناقض حقوق بشر سکوت کرده و برخی دیگر را به دلایل سیاسی زیر فشار و ذره بین قرار می دهد.

مهر ماه پارسال بود که «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل متحد در گزارش خود به مجمع عمومی این نهاد درباره وضعیت حقوق بشر در ایران از نقض حقوق بشر در این کشور انتقاد کرد. دو ماه از این اتفاق نگذشته بود که مجمع عمومی سازمان ملل چهارشنبه ۲۶ آذرماه قطعنامه «نقض شدید و فاحش حقوق‌بشر» در ایران را تصویب کرد. این قطعنامه پیشنهادی کانادا با ۸۲ رای موافق در مقابل ۳۰ رای مخالف و ۶۴ رای ممتنع به تصویب رسید.

تمرکز شورای حقوق بشر سازمان ملل و دیگر نهادها بر ایران در حالی است که بسیاری از کشورها از جمله خود آمریکا به رغم نقض آشکار حقوق بشر در حاشیه ای امن قرار دارند. آمریکا به عنوان بزرگترین مدعی حمایت از حقوق بشر طی دهه های اخیر به ویژه در دوره «دونالد ترامپ» حتی به مبانی آن نیز پایبند نبوده و بر پایه گزارش سالیانه این کشور، سال گذشته حقوق بشر در دو حوزه داخلی و خارجی به طور قابل توجهی نادیده گرفته شده است.

بررسی دقیق این گزارش ها و سایر مواضع حقوق بشری آمریکا به صراحت بیانگر این واقعیت است که دولتمردان این کشور موضع گیری در خصوص وضعیت حقوق بشر در جهان را نه براساس قضاوت های بی طرفانه و مبتنی بر واقعیات، که بر مبنای ترجیحات و منافع سیاسی صورت می دهند و همین رویه موجب استفاده ابزاری آمریکا از موضوع حقوق بشر در سطح بین المللی را فراهم ساخته است.

به عنوان نمونه پلیس در تمام کشورها نشان از امنیت و آرامش برای شهروندان دارد که قادر است در چارچوب وظایف و اختیارات و گاهی فراتر از آن بر اساس اخلاق و انسانیت رکن اساسی حقوق شهروندی را تامین کند. اما در کشوری  چون ایالات متحده شاهد هستیم که حقوق شهروندان به ویژه سیاه پوستان از سوی این نهاد مورد تعرض قرار می گیرد . گزارش ها حاکی از آن است که در سال ۲۰۱۸ نیروهای پلیس تنها ۱۴ روز مرتکب خشونت نشده و تا اوایل دی ماه سال ۱۳۹۷ (پایان ۲۰۱۸) آمار این خشونت ها به ۱۱۶۶ مورد رسید.

بهره ابزاری از تروریسم

تروریسم مدتی است که علاوه بر تعریف سنتی خود، به عرصه اقتصادی نیز کشیده شده و از آن به عنوان «تروریسم اقتصادی» نام می برند؛ همانند آنچه از دوره ترامپ تاکنون بر ایران تحمیل شده است.

به عنوان نمونه سال گذشته شاهد درج برچسب تروریسم بر نفت ایران بودیم. وزارت خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا روز دوشنبه پنجم آبان اعلام کرد که تحریم‌های جدیدی علیه مقام‌ها و نهادهای جمهوری اسلامی در صنعت نفت ایران وضع کرده و آن‌ها را مشمول قوانین «مبارزه با تروریسم» قرار داده و «بیژن نامدار زنگنه» وزیر نفت ایران نیز به فهرست تحریم‌های آمریکا اضافه شده است.

در بیانیه‌ وزارت خزانه‌ داری آمریکا آمده بود که تحریم‌ های جدید واشنگتن با هدف افزایش فشار بر بخش‌ هایی از رژیم جمهوری اسلامی صورت گرفته است که نقش کلیدی در حمایت و پشتیبانی از نیروی قدس سپاه پاسداران داشته‌اند.  زنگنه به خبر تحریم شدن خود از سوی آمریکا واکنش نشان داد و در صفحه توئیتر خود نوشت: «تحریم من و همکارانم واکنش منفعلانه به شکست سیاست واشنگتن برای به صفر رساندن صادرات نفت است».

در بعد انسانی نیز در سال گذشته شاهد ترور شهید «محسن فخری‌زاده» رییس سازمان پژوهش و نوآوری وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح بودیم؛ تروری که بار دیگر استاندارد دوگانه و سیاست یک بام و دو هوای کشورهای غربی را در مواجهه با تروریسم به تصویر کشید؛ کشورهایی که حتی در شعار نیز حاضر به محکوم کردن این جنایت آشکار نشدند.

تروریسم چه در بعد انسانی و چه از جنبه اقتصادی، امری نکوهیده و مذموم است و انتظار می رود سران کشورهای مختلف جهان فارغ از ملاحظات سیاسی آن را محکوم کنند.

بیان این نکته نیز لازم است که سیاست یک بام و دو هوای کشورهای غربی تنها در مواجهه با تروریسم نیست. وقتی مسایلی چون دموکراسی، حقوق بشر،‌ آزادی بیان، عدالت و دیگر ارزش ها نیز مطرح می شود، خودی و غیرخودی آشکارا نمایش داده می شود. در حالی که غرب مدعی نقض ارزش های مذکور از سوی جمهوری اسلامی ایران است، اینکه در عربستان و اسراییل این ارزش ها از چه جایگاهی برخورداند، حایز اهمیت نیست؛ استانداردی دوگانه که همواره مورد نقد و انتقادات جدی قرار گرفته است.

فشارهای منطقه ای و جهانی برای نابودی برجام

در دولت اوباما به دلیل مذاکرات هسته ای و دستیابی به برجام، واشنگتن و تل آویو روابط تیره ای را تجربه کردند اما در دولت ترامپ اوضاع بکلی دگرگون شد تا جایی که ترامپ برای حمایت از اسراییل اقدامات زیادی انجام داد که انتقال سفارت از تل آویو به بیت المقدس و خروج از پیمان یونسکو در حمایت از رژیم صهیونیستی تنها دو مورد آنها بود. همچنین ترامپ تلاش زیادی را برای اجماع محور عبری – عربی در مقابل جمهوری اسلامی ایران به کار بست.

در سال ۱۳۹۹، مقامات رژیم صهیونیستی مواضعی به شدت خصمانه تر از دول عربی منطقه نسبت به ایران داشتند و اظهارات تند و ستیزه جویانه آنان حاکی از آن بود که با هر نوع مذاکره ای پیرامون برجام مخالفت اند. در کنار محور عبری و عربی و اسراییل، اپوزیسیون خارج از کشور نیز با روی کار آمدن بایدن به هراس افتاده و از تریبون های مختلف، نسبت به بازگشت آمریکا به برجام هشدار می دادند.

این رویکرد در قبال محور عربی نیز تا حدی صادق بود. کشورهای عربی منطقه که در دولت دموکرات اوباما، فرصتی برای کارشکنی نمی یافتند و در نهایت نظاره گر امضای توافق هسته ای بین تهران و ۱+۵ بودند، در دولت ستیزه جوی ترامپ فرصت عرض اندام یافتند و در موضوعات مختلف برجامی و غیر برجامی، دشمنی خود را با ایران آشکار ساختند. به عنوان نمونه پس از اینکه ترامپ سپاه پاسداران را در فهرست گروه های تروریستی مد نظر وزارت امور خارجه گنجاند، این اقدام با استقبال آل سعود مواجه شد و وزارت خارجه عربستان با انتشار بیانیه ای، خشنودی خود را از این تصمیم اعلام داشت. در جریان حمله به نفت کش ها در بندر فجیره و دریای عمان نیز عربستانی ها مستقیما آن را به ایران نسبت دادند.

همچنین محور عربی در دوره ترامپ از هیچ کوششی برای انزوای ایران دریغ نکرد. به عنوان نمونه شورای همکاری خلیج فارس به رهبری عربستان، مهرماه در آستانه لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران در قطعنامه ۲۲۳۱ از شورای امنیت سازمان ملل درخواست تمدید تحریم تسلیحاتی ایران را کرد. این سازمان در بیانیه‌ای، ایران را به مداخله در کشورهای همسایه متهم و بر ضرورت تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران تاکید کرد.

«عبداللطیف رشید الزیانی» وزیر امور خارجه بحرین نیز به پایگاه خبری آمریکایی «اکسیوس» گفت که انتظار دارد دولت بایدن قبل از پیش رفتن به سمت یک توافق هسته‌ای جدید، با بحرین و دیگر کشورهای خلیج‌فارس مشورت و رایزنی کند. افزون بر آن، «یوسف العتیبه» سفیر امارات در آمریکا که با کمک ترامپ نقش مهمی در عادی‌سازی روابط کشورش با رژیم صهیونیستی داشته در گفت‌وگو با شبکه ۱۲ تلویزیون رژیم صهیونیستی اظهار داشت به دستیابی به یک توافق جدید با تهران باور دارد اما در این توافق نه فقط یکی از مشکلات بلکه همه آن‌ها باید مطرح شوند.

در مجموع، دولت های عربی منطقه با ورود بایدن به کاخ سفید و پررنگ‌تر شدن احتمال بازگشت واشنگتن به برجام، تلاش می‌کنند تا مطالبات خود را با مطرح کردن ایده لزوم حضور همسایگان ایران در مذاکرات آتی به کرسی بنشانند؛ همانند طرحی که «امانوئل مکرون» پیشنهاد داد تا بازیگران منطقه ای همچون عربستان نیز در مذاکرات آتی مشارکت داشته باشند. این ایده اما قاطعانه از سوی مقامات جمهوری اسلامی رد و تاکید شد که دیپلمات های تهران تنها پشت میز مذاکره با اعضای برجام خواهند نشست.

تداوم تحریم در قالب کارزار «فشار حداکثری»

«تحریم» واژه‌ای است که با نام آمریکا گره خورده و با شنیدن این واژه، ناخودآگاه نام این کشور متخاصم از ذهن می‌گذرد. کمتر کشوری را می‌توان در جهان یافت که تا کنون از گزند تحریم ها و تصمیمات اقتصادی این کشور در امان مانده باشد. جمهوری اسلامی ایران نیز از همان سال‌های آغازین انقلاب مورد تحریم‌های آمریکا قرار گرفت و تا به امروز نیز این تنگنا و تحریم تداوم داشته‌است.

«مجید تخت روانچی» سفیر و نماینده دایم جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان ملل متحد اوایل دی ماه پارسال در سخنانی در نشست مجازی شورای امنیت ملل متحد تاکید کرد: در چهار سال گذشته، آمریکا بیش از ۱۵۰۰ تحریم علیه ایران اعمال کرده و تمامی بخش‌های اقتصاد ایران را هدف قرار داده و تقریبا تمامی عواید ایران از برجام را از بین برده است. چنین تحریم‌ هایی که انتظار می‌رود تعداد آنها حتی تا آخرین دقایق حضور دولت کنونی آمریکا در قدرت نیز افزایش یابد، در واقع یک «جنگ تمام عیار» است که در آن، ابزار اقتصادی جایگزین سلاح شده است.

در سال ۱۳۹۹ ایران با طیفی از تحریم ها مواجه شد؛ تحریم هایی که تا روزهای پایانی دولت ترامپ تداوم یافت و برخی از آنها عبارت بودند از: تحریم ۲۰ فرد و شرکت در ایران و عراق، گسترش تحریم ماهان، گسترش تحریم‌های پتروشیمی، تحریم پنج ناخدای ایرانی، تحریم ۸ شرکت مرتبط با صنایع فلزی، تحریم‌های سایبری، تحریم ۱۸ بانک ایرانی، تحریم سفیر ایران در عراق، تحریم سفیر ایران در یمن، تحریم مرتبط با مخابرات، تشدید تحریم فلزات و غیره. افزون بر سیل تحریم ها در سال ۱۳۹۹، آمریکا تلاش کرد تا از آزاد شدن منابع ارزی بلوکه شده ایران در کره‌ جنوبی، عراق و عمان، لوکزامبورگ ممانعت به عمل آورد.

ممانعت از دسترسی ایران به دارو و واکسن کرونا

در حالی که مقامات آمریکایی در سال ۱۳۹۹ ادعا می کردند محصولات دارویی جزو کالاهای تحریمی به شمار نمی‌رود اما بررسی‌ها نشان می‌دهد تحریم ۱۸ بانک ایرانی به طور غیر مستقیم جلوی تامین دارو را برای ایران گرفته‌اند.

آمریکا حتی به اعمال تحریمی نیز در این زمینه روی آورد و دولت ترامپ سال گذشته در واکنش به موفقیت چشمگیر و خیره‌کننده دانشمندان جوان ایرانی در تولید و تست انسانی نخستین واکسن ایرانی کرونا، عوامل دستیابی به این دستاورد انسانی و دارویی را تحریم کرد. وزارت خزانه‌داری آمریکا، همچنین چند فرد و نهاد ایرانی از جمله «محمد مخبر»  رییس ستاد اجرایی فرمان امام(ره) و موسسه دانش‌بنیان برکت، تولیدکننده نخستین واکسن ایرانی کرونا را به فهرست اتباع و افراد خاص تحریم شده این وزارتخانه اضافه کرد.

اقداماتی از این دست و نیز افزایش شمار مبتلایان و فوتی ها در آمریکا و اروپا با وجود تزریق واکسن، باعث تردید مسوولان عالی رتبه جمهوری اسلامی ایران شد. به طوری که رهبر معظم انقلاب در سخنانی تلویزیونی به مناسبت سالروز قیام ۱۹ دی ۱۳۵۶ مردم قم، ورود واکسن آمریکایی و انگلیسی به کشور را ممنوع اعلام کردند و گفتند: آمریکایی ‌ها اگر توانسته بودند واکسن تولید کنند این افتضاح کرونایی در کشورشان به‌وجود نمی‌آمد که در یک روز حدود ۴ هزار نفر تلفات داشته باشند. ضمن اینکه اساسا به آنها اعتمادی نیست و گاهی این واکسن‌ها را برای آزمایش بر روی ملت‌ها است.

در مجموع تمامی فشارهای خارجی بر ایران در سال ۱۳۹۹ هر چند شرایط اقتصادی ایران را با مشکلات عدیده ای مواجه ساخت اما در نهایت دشمنان را در مسیر دستیابی به اهداف ناکام گذاشت. روحانی پیشتر در جریان اجلاس سران کوآلالامپور با تاکید بر اینکه‌آمریکایی‌ها ناچارند از مسیری که در پیش گرفته‌اند برگردند، گفت: «با مقاومت و ایستادگی مردم در برابر تحریم‌ ها و فشار های اقتصادی حداکثری دشمنان، تاب‌آوری ما در برابر فشار خارجی از نظر اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و دفاعی بسیار بیشتر از گذشته است.»

آذرماه ۱۳۹۹ نیز نشریه اینترنتی «آسیا تایمز» بر گفته روحانی مهر تایید زد و در گزارشی تاکید کرد: «کارزار فشار حداکثری آمریکا علیه ایران بطور کامل شکست خورده و با این حال دولت ترامپ در تلاش است تا کار آشتی دولت بایدن با ایران را دشوار سازد.»