5گام ایران برای تسخیر فناوری فضایی

به گزارش خبرنگار مهر، توسعه و تثبیت فناوری فضایی در کشور با هدف حرکت به سمت مدارهای با ارتفاع بالا از سطح زمین (GEO) به تازگی سرعت بیشتری یافته و قرار است ماهواره های ایرانی یکی پس از دیگری با پرتاب به فضا و گام های استوار، این موفقیت را رقم بزنند.

تثبیت فناوری فضایی در کشور با پرتاب ماهواره «ظفر» توسط ماهواره بر ایرانی «سیمرغ» در دستور کار قرار دارد و مطابق با آخرین اعلام مسئولان، این ماهواره به زودی در مدار زمین قرار خواهد گرفت.

ایران در پرتاب این ماهواره، فناوری فضایی ماهواره های سنجشی با ماموریت تصویربرداری با دقت ۲۵ متر را تست خواهد کرد و پس از آن در صورت موفقیت این ماهواره، برای رسیدن به ماهواره هایی با دقت تصویربرداری یک متر آماده می شود.

نقشه راه فناوری فضایی ایران نشان می دهد که کشورمان پرتاب چندین ماهواره را تا افق ۱۴۰۴ برای تثبیت فناوری فضایی در مدار ۳۶ هزار کیلومتری بالای زمین (ژئو) در برنامه دارد و این مسیر را با ماهواره «ظفر» آغاز خواهد کرد.

گام اول؛ ماهواره «ظفر» تحویل وزارت دفاع شد

ماهواره «ظفر» روز ۲۹ دی ماه ۹۸ پس از حدود ۳ سال فعالیت بی وقفه بیش از ۸۰ متخصص فضایی از سوی دانشگاه علم و صنعت به سازمان فضایی ایران برای ارائه به وزارت دفاع، تحویل داده شده تا مقدمات قرارگیری آن در پایگاه پرتاب برای اعزام با ماهواره بر ایرانی «سیمرغ»، طی شود.

این ماهواره در دو نسخه و با مأموریت تصویربرداری ساخته شده و هدایت، کنترل و دریافت و ارسال داده به ۳ ایستگاه زمینی از جمله ماموریت‌هایی است که برای آن پیش‌بینی شده است؛ تصویربرداری، ذخیره و ارسال داده و اندازه‌گیری تشعشات فضایی از جمله ویژگی‌های کاربردی ماهواره «ظفر» است که قرار است در صورت استقرار در مدار پایین زمین و ارتفاع بالای ۵۰۰ کیلومتری زمین، در هر ۹۴ دقیقه به دور کره زمین بچرخد و روزانه حدود ۱۵ بار اطلاعات مدنظر را به زمین مخابره کند.

محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات، در آخرین اظهارات خود در مورد آخرین وضعیت ماهواره «ظفر» که گفته می شود در دهه فجر امسال به فضا ارسال می شود، اعلام کرد: ماهواره بر «سیمرغ» در سایت پایگاه زمینی پرتاب مستقر شد و ماهواره «ظفر» را تا ارتفاع ۵۳۰ کیلومتری زمین خواهد برد. این ماهواره بر بیش از ۸۰ تن وزن دارد. از لحظه شروع تا پایان عملیات حدود ۸ دقیقه طول می‌کشد؛ ۸ دقیقه نفس‌گیری که امیدوارم در پایانش به مدد حضرت زهرا (س) بتوانیم تصاویر ارسالی «ظفر» را دریافت کنیم.

وی درباره دلایل هزینه کرد ساخت ماهواره و مزایای آن نیز گفت: هزینه ساخت دو ماهواره ظفر ۱ و ۲ کمتر از دو میلیون یورو شده و عمر متوسط آن نیز ۲ و نیم سال خواهد بود؛ این درحالی است که ارزش تصاویر ارسالی این ماهواره بیش از ۱۰ میلیون یورو است؛ یعنی اگر تصاویر را بخواهیم بخریم و به ما بدهند و تحریم را بهانه نیاورند، باید این مبلغ را پرداخت کنیم.

گام دوم، ماهواره های ایرانی برای استقرار در مدار زمین آماده می شوند

وزیر ارتباطات همچنین با تاکید بر اینکه به استقرار ماهواره «ظفر» در مدار امیدوار هستیم، گفت: برای ۵ ماهواره دیگر هم برنامه زمانبندی استقرار در مدار نهایی شده است.

اگرچه اسامی این ماهواره ها رسما گفته نشد اما به نظر می رسد منظور از ۵ ماهواره اعلام شده از سوی وزیر ارتباطات، ماهواره های مخابراتی و سنجش از دوری است که پیش از این توسط متخصصان فضایی کشور مراحل ساخت را طی کردند. از جمله این ماهواره ها می توان به ماهواره های «ناهید یک»، «پارس یک»، «ظفر ۲ »و «پارس ۲ » اشاره کرد؛ در همین حال ماهواره های «ناهید ۲ » و «پیام ۲» نیز در فازهای طراحی و ساخت قرار دارند.

بررسی ها نشان می دهد که ماهواره «ظفر ۲ » نسخه دیگری از «ظفر یک» است که از لحاظ عملکرد تصویربرداری، نسخه کاملتری از این ماهواره به نظر می رسد. به نحوی که ماهواره «ظفر یک» با قابلیت عکس‌برداری رنگی با قدرت تفکیک بهتر از ۲۵ متر و ماهواره «ظفر دو»، با قابلیت عکسبرداری با قدرت تفکیک بهتر از ۱۶ متر طراحی شده است.

ماهواره مخابراتی «ناهید یک» نیز که در مراسم رو فناوری فضایی در بهمن سال ۱۳۹۵ رونمایی شد، در پژوهشکده سامانه های ماهواره پژوهشگاه فضایی ایران طراحی و ساخته شده و ماموریت‌های آن در راستای دستیابی به فناوری طراحی و ساخت ماهواره مخابراتی زمین‌آهنگ، مطرح است.

از آنجایی که رسیدن به دانش فنی ماهواره‌های مخابراتی زمین‌آهنگ از دیرباز از اهداف ملی کشور بوده و البته پیچیدگی‌های فنی و تکنولوژیکی بسیار زیادی پیش روی توسعه چنین فناوری قرار داشته، ماهواره مخابراتی «ناهید یک» به عنوان راه میانی برای دستیابی به بخشی از فناوری‌های مخابراتی زمین‌آهنگ تعریف شد و در مدار ۲۵۰ کیلومتری قرار می‌گیرد.

پس از آن نیز ماهواره مخابراتی «ناهید ۲ » در دستور کار پژوهشگاه فضایی قرار دارد که به عنوان ماهواره عملیاتی برای قرارگرفتن در مدار با ارتفاع بالای زمین (ژئو) طراحی شده و مأموریت آن ارائه خدمات مخابراتی است.

ماهواره سنجشی «پارس یک» نیز از دیگر ماهواره هایی است که به نظر می رسد مراحل ساخت خود را توسط پژوهشگاه فضایی به اتمام رسانده است.

ماهواره های سنجشی با عنوان «پارس ۱ »و «پارس ۲ » نامگذاری شده اند که قدم به قدم از نظر رزولوشن تصاویر، طول عمر و عملکرد، بهبود پیدا خواهند کرد و عملیاتی تر می شوند. برنامه ریزی شده که ماهواره «پارس ۲ » به عنوان یکی از اهداف سند چشم انداز ۱۴۰۴ در مدار بالای زمین استقرار یابد. این ماهواره الگوی مشارکت همه جانبه دانشگاه ها و شرکتهای خصوصی را در پی خواهد داشت و دانشگاههایی مانند دانشگاه امیرکبیر، علم و صنعت و شریف در این پروژه همکاری دارند.

ماهواره «پیام ۲» نیز از سوی دانشگاه امیرکبیر مراحل اولیه قرارداد را طی می کند و طبق گفته رئیس این دانشگاه تا یک سال آینده فاز اولیه طراحی مفهمومی آن آماده می شود.

احمد معتمدی در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه قرارداد فاز نخست این پروژه با سازمان فضایی ایران به عنوان کارفرما منعقد شده است، گفت: «پیام ۲» یک گام جلوتر برای دستیابی به تکنولوژی فضایی نسبت به ماهواره «پیام یک» محسوب می شود که ماهواره ای بزرگتر خواهد بود و با وزنی حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ کیلوگرم، دقت تصویربرداری را به یک متر می رساند.

وی با بیان اینکه این ماهواره در کلاسی بالاتر از «پیام یک» طراحی و ساخته می شود، افزود: «پیام یک» با قدرت تصویربرداری ۴۰ متر ساخته شده بود.

رئیس دانشگاه امیرکبیر گفت: نمونه طراحی مفهومی و جزئیات و زیرساخت های این ماهواره تا یک سال آینده استخراج و آماده خواهد شد و پس از آن با محاسبه هزینه های دلاری و ریالی این پروژه، ساخت آن را آغاز خواهیم کرد.

گام سوم؛ گام به گام تا تسخیر فضا با ماهواره های ایرانی

در همین حال مرتضی براری رئیس سازمان فضایی ایران در گفتگو با خبرنگار مهر، از برنامه های ایران برای تسخیر فناوری فضایی با استقرار ماهواره های ایرانی در مدار زمین خبر می دهد و می گوید: پرتاب ماهواره های مخابراتی، سنجشی اپتیکی و راداری را در دستور کار داریم تا در نهایت به اهداف سند چشم انداز که ماهواره با دقت تصویربرداری یک متر است، دست یابیم.

وی با بیان اینکه در نقشه راه فضایی کشور، در حوزه ماهواره های اپتیکی، ماهواره های با دقت تصویربرداری ۲۵ متر، ۱۶ متر، ۵ متر، ۲.۵ متر و یک متر را در برنامه داریم، گفت: در این مسیر، تمرکزمان روی دقت عملکرد ماهواره ها با کاربردهای خاص خودشان است. در همین حال در حوزه ماهواره های راداری نیز برنامه ریزی صورت گرفته است.

معاون وزیر ارتباطات با تاکید بر اینکه پرتاب چندین ماهواره را در دست انجام داریم، افزود: طبق نقشه راه فضایی کشور برای رسیدن به تثبیت فناوری فضایی، سرعت پرتاب ماهواره ها را افزایش داده ایم تا بتوانیم به اهداف چشم انداز در سال ۱۴۰۴ که رسیدن به ماهواره های عملیاتی در مدار بالای زمین است، دست یابیم.

گام چهارم؛ در صورت عدم موفقیت، ناامید نمی شویم

رئیس سازمان فضایی ایران، روبرویی با ناشناخته ها و شناسایی ریسک ها را از جمله دلایل سرعت بخشیدن به روند فعالیت فضایی کشور در حوزه پرتاب ماهواره عنوان کرد و گفت: آمارها نشان می دهد که قابلیت اطمینان رسیدن ماهواره به مدار تا ۹۰ درصد، نیازمند ۴۰ بار پرتاب است. به بیان دیگر ۴۰ بار پرتاب نیاز است تا اطمینان از استقرار ماهواره در مدار، به ۸۰ تا ۹۰ درصد برسد. به همین دلیل با یک بار شکست نباید ناامید و متوقف شد.

براری با اشاره به اینکه سال گذشته پرتاب ماهواره اماراتی با پرتابگر «آریان فرانسه» شکست خورد، افزود: حتی پرتاب ماهواره با سایوز روسیه که بیش از ۴۰۰ پرتاب داشته نیز با شکست همراه بوده است.

وی گفت: این درحالی است که ما در ماهواره «پیام یک»  که دومین پرتاب عملیاتی مان محسوب می شد، توانستیم ماهواره را به سلامت از پایگاه پرتاب خارج کنیم و در مرحله اول ماهواره با سرعت ۲۴۰۰ متر بر ثانیه به مقصد رسید و تنها در مرحله دوم که با سرعت ۶۸۰۰ متر برثانیه حرکت کرد، ۴۰ ثانیه برای تزریق ماهواره در مدار، کم آورد.

معاون وزیر ارتباطات با اشاره به اینکه باید نیروی گریز از مرکز و نیروی جاذبه یکسان باشد تا ماهواره در مدار قرار گیرد، اضافه کرد: ماهواره «ظفر» با سرعت ۳۰ هزار کیلومتر در ساعت به فضا پرتاب می شود.

گام پنجم؛ توسعه فناوری ماهواره برها

رئیس سازمان فضایی ایران با تاکید بر توسعه فناوری ماهواره بر در کشور و با بیان اینکه اثبات قابلیت ماهواره برهای ایرانی صورت گرفته است، افزود: ماهواره بر «سفیر» تاکنون از میان ۱۰ پرتاب، ۴ پرتاب موفق داشته و به بیان دیگر ۴۰ درصد فعالیت آن موفق ارزیابی می شود. اما با وجودی که ریسک پرتاب از طریق این پرتابگر بالا بود، ماهواره بر «سیمرغ» برای پرتاب ماهواره «ظفر» در نظر گرفته شد.

وی گفت: با ماهواره برهای «سفیر»، «سیمرغ» و «سریر» برای برنامه های دستیابی به مدارهای ارتفاع لئو (حدود ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ کیلومتر) تعریف شده و قرار است فرآیند پرتاب ماهواره به مدار ۳۶ هزار کیلومتری زمین (ژئو) با ماهواره بر «سروش» طی شود.

معاون وزیر ارتباطات گفت: تست پرتاب ماهواره با سوخت جامد نیز در کنار سوخت مایع در دستور کار قرار دارد و از هر فناوری که هزینه کمتری داشته باشد استفاده می کنیم.

براری تاکید کرد: باید خودمان به مرحله تثبیت فناوری فضایی برسیم و این فناوری را تسخیر کنیم و منتظر همراهی سایر کشورها و وابسته به آنها نباشیم.

به گزارش مهر، ایران جزو ۹ کشور اول دنیا است که توانسته به باشگاه کشورهای صاحب چرخه فضایی بپیوندد و تمام ۶ رکن حوزه فضایی از طراحی و ساخت ماهواره، طراحی و ساخت پایگاه فضایی، ساخت ماهواره‌برها و ایستگاه کنترل، ایستگاه هدایت و پردازش داده‌های ماهواره‌ای توسط محققان داخلی، بومی‌سازی شده است.

با این وجود پیش بینی می شود در صورت موفقیت پرتاب ماهواره «ظفر» و استقرار موفق آن به مدت ۱.۵ سال در مدار زمین، وابستگی به سایر کشورها که هم اکنون تنها برای دریافت اطلاعات و تصاویر ماهواره ای است، کاهش یابد.