سرمایه گذاری خطر پذیر چیست و چگونه کار می کند ؟

سرمایه گذاری خطر پذیر و یا سرمایه گذاری جسورانه Venture Capital، تامین سرمایه لازم برای تاسیس و یا فعالیت شرکت و کسب و کارهای نوپاست که در راس آن ها استارت آپ ها قرار دارند. با توجه به اینکه کسب و کارهای نوپا با چنین خصوصیاتی تازه در اول مسیر پیشرفت قرار دارند و مسیر پر پیچ خمی را پیش رو دارند، سرمایه گذاری در آن ها با ریسک های فراوانی همراه است.

سرمایه گذاری خطر پذیر یا جسورانه از جمله مباحث مهمی است که این روزها به شدت مورد توجه قرار گرفته است. این سرمایه گذاری نوعی سرمایه گذاری خصوصی و تأمین مالی صاحبان ثروت و کسب و کارهای بزرگ است که در شرکت‌های نوپا و استارت آپ های تازه کار صورت می پذیرد که علی رغم ریسک پذیری موجود، آینده ی درخشانی در انتظارشان  است. سرمایه گذاری خطرناک که در عوض می تواند بازدهی سود بالاتر از حد متوسط را برای سرمایه گذاران به ارمغان آورد.

با یک مثال ، واضح تر بیان کنیم. تمام بانک ها به ازای تسهیلاتی که در اختیارتان می گذارند، ضمانت های محکمی از شما طلب می کنند، که با این امر، برگشت پولشان بیمه خواهد شد. بنابراین بانک ها از جمله نهادهایی هستند که به هیچ وجه وارد چرخه ی سرمایه گذاری خطر پذیر نمی شوند. البته باید در نظر گرفت افرادی که وارد شاخصه های سرمایه گذاری خطر پذیر می شوند به دنبال سودآوری هستند. سرمایه‌گذاران خطر پذیر یا جسورانه، انتظار سود بالا دارند و چون سود بالا در فعالیت‌های اقتصادی با ریسک متعارف کسب نمی‌شود، به سمت فعالیت‌های دارای ریسک بالا تمایل پیدا می‌کنند. استارت آپ نوپا و خلاقی که ممکن است روزی همچون مایکروسافت یا آمازون برای صاحبانشان سودآوری غیر قابل تصور داشته باشند. صنعت سرمایه گذاری خطر پذیر چندان هم مبحث تازه و جدیدی نیست. بنیان گذار این نوع سرمایه گذاری اولین بار در سال 1939 توسط جین وایتر در همایش عمومی انجمن بانکداران آمریکایی بکار گرفته شد. ثروتمندان و یا افرادی که دارای شغل های پردرآمدی بودند به این کار ورود نمودند و در سال های آتی از آن ها به عنوان فرشتگان کسب و کار یاد شد.

در ایران قطع به یقین ، یکی از حلقه های گمشده در تحقق فعالیت های کارآفرینانه و استارت آپ ها عدم سرمایه گذاری های لازم توسط سرمایه گذاران خطر پذیر است و کمتر سازمان و شرکتی را می‌توان یافت که به ‌طور کامل شاخص ‌های  این نوع سرمایه‌ گذاری را رعایت کند. این نحوه ی عملکرد را به وضوح می توان در فعالیت ها و سرمایه گذاری های بخش خصوصی در کشور مشاهده نمود، که یا منجر به شکست شده است و اگر هم مثمرثمر باشد، غالباً با مشارکت و حمایت و سرمایه دولت است. به همین دلیل تأمین عمده هزینه‌های جاری این صندوق‌ ها و شرکت‌ها توسط بخش دولتی صورت می پذیرد. اکنون می توان صدها و شاید هزاران استارت آپ را شمرد که تنها به دلیل عدم توانایی جذب سرمایه گذار نتوانسته اند وارد چرخه ی تولید شوند و در همان ابتدای فعالیت ، بی نتیجه باقی مانده اند. موازات با این مسئله می توان شرکت های دانش بنیان را هم در نظر گرفت.

در برهه ی زمانی کنونی که در دانشگاه ها و بسیاری از سازمان ها حمایت و فعالیت از شرکت های دانش بنیان در راس قرار دارد، متاسفانه دقیقا زمانی که باید این فعالیت ها به ثمر برسد و تولیدات این شرکت ها با حمایت سرمایه گذاران بصورت تجاری وارد چرخه ی تولید شود، ناقص باقی مانده و متاسفانه در اکثر موارد خروجی قابل توجهی از این شرکت ها دیده نمی شود.

کشورهای توسعه یافته سال هاست که با حمایت از سرمایه گذاری های خطر پذیر درصدد حمایت از طرح های نوآورانه و خلاق خود برآمده اند. تجارب بسیاری از کشورهای توسعه یافته برای ایجاد نهادهای مالی درزمینه این نوع سرمایه‌ گذاری نشان می‌دهد در صورت فراهم بودن زیر ساخت های لازم، سرمایه گذاری های خطر پذیر و جسورانه مناسب ترین راه برای حمایت از استارت آپ ها و شرکت های دانش بنیان است.  آمارها نشان می‌دهد ، سرمایه ‌گذاری خطرپذیر در آمریکا در سال 2021 بالغ بر 332 میلیارد دلار بوده است. این رقم نسبت به سال 2020 رشدی دو برابری را تجربه کرده است. این میزان سرمایه گذاری در کشورهایی چون کانادا و انگلیس نیز رشد قابل توجهی داشته و هند نیز در زمره ی کشورهایی قرار دارد که به این حوزه وارد شده و در حال گسترش صندوق های سرمایه گذاری خطر پذیر در این حوزه است.

عدم حمایت از این طرح ها شرایطی همچون شرایط فعلی کشورمان را ایجاد می کند که  سبب از دست‌ رفتن موقعیت‌های مستعد برای توسعه فناوری و اشتغال ‌زایی در کشور شده است. متاسفانه تحریم‌های چند سال اخیر و عدم ورود سرمایه جدید به کشور، اکوسیستم استارتاپی و حمایت از طرح های خلاقانه را با مشکلی جدی مواجه کرده است. در این میان یک رابطه ی مستقیم میان میزان سرمایه گذاری های خطر پذیر و تولید و رشد استارت آپ ها و اشتغال وجود دارد. هر چه سرمایه‌ گذاری در این حوزه اندک باشد، رشد این شرکت ‌ها و تولد استارتاپ‌ های نوپا کمتر خواهد بود و به  تبع آن با کاهش اشتغال و شرایط سخت تر اقتصادی روبرو خواهیم شد.

دکتر حوریه یحیائی