تبیین سیاست های اشتغال زایی در کنار صادرات غیرنفتی

عده ای از کارشناسان براین عقیده اند که: دوران نفت دیگر به پایان رسیده است و راه حلی جز دور کردن اقتصاد ایران از این درآمد نامطمئن وجود ندارد. البته گویا ویروس کرونا نیز مزید برعلت شده و شرایطی را فراهم آورده که بتوانیم وابستگی اقتصاد به درآمدهای نفتی را به حداقل برسانیم. شکی نیست که منافع ایران در وضعیت کنونی و سال‌های بعد هم چیزی غیر از این نیست و چاره ای جزکاهش وابستگی کشور به نفت با یک برنامه‌ریزی دقیق، جامع و بلندمدت نیست. چرا که اگر امروز نسبت به قطع وابستگی اقتصاد به نفت و متنوع‌سازی اقتصاد اقدام و برنامه ‌ریزی‌ نشود، در آینده ای نه چندان دور باید منتظر مشکلات عدیده ای در اقتصاد کشور بود.

اندیشه گسترش صادرات غیرنفتی از جمله مسائلی بوده که همواره نه تنها مورد توجه و اقبال کارشناسان اقتصادی قرار دارد، بلکه تقریبا همه افراد جامعه هم می دانند که پیشرفت واقعی و پایدار کشوربه توسعه صادرات و به دست آوردن بازارهای سایر کشورها وابسته است. حمایت از صادرات غیرنفتی به عنوان موتور محرک چرخه اقتصادی کشور یکی از اولویت های مهم سیاست گذاری دولت جمهوری اسلامی ایران می باشد. تک محصولی بودن و وابستگی صرف به صادرات مواد خام همچون نفت ازمهم ترین مشکلات کشورهای در حال توسعه و جهان سوم است که آثار سوء آن در تمامی ساختارهای اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و حتی فرهنگی قابل لمس می باشد. چنین اقتصادی در برابر ناملایمات و فشارهای خارجی شکننده و ضعیف خواهد بود. بنابراین سرمایه گذاری در صادرات غیرنفتی، به ویژه در کشورهای در حال توسعه که دارای اقتصاد تک محصولی هستند در ایجاد اشتغال بسیار حائز اهمیت است.

از آنجایی که اشتغال آفرینی، اولویت نخست و اصلی کشور است و به تبع آن ایجاد اشتغال ثمره افزایش سرمایه و رونق تولید بوده، افزایش صادرات غیرنفتی با ایجاد بازارهای نو و فراملی انگیزه تولید کننده را افزایش داده و با تسریع و تسهیل در صادرات غیرنفتی ظرفیت های مناسب برای سرمایه گذاری اشتغال زا را فراهم می نماید. باید به این نکته مهم توجه ویژه داشت که صادرات غیرنفتی مانند محصولات تولید شده در صنایع کوچک و متوسط ضمن اینکه به سرمایه گذاری کمتری نیاز دارد و چندین برابر فروش و صادرات نفت اشتغال ایجاد می کند، لزوما باید این موضوع در برنامه ریزی های کلان اقتصادی مورد توجه مسئولان کشور قرار گیرد.

تاکید برتوسعه صادرات غیرنفتی نه تنها یک استراتژی مهم در حفظ توان تولیدی کشور در راستای جهش تولید و اشتغال نیروی جوان و نخبه ی کشور است، همچنین به عنوان یکی از راهبردهای محوری اقتصاد کشور، با خارج نمودن اقتصادمان از حالت تک محصولی، با افزایش قدرت اقتصادی کشورمزیت نسبی رقابتی کشور در بازارهای جهانی خواهد شد. مصادیق اثرگذاری آن در زمینه هایی همچون تولید، گردآوری، بسته بندی، صدور و بازاریابی از روشن ترین موارد قابل بیان است که هر یک به نوبه خود ،تعدادی از نیروی انسانی کشور را به خود مشغول می کند. بنابراین هنگامی که تولیدات مورد نظر به بازارهای خارجی صادر می گردد، همراه با افزایش تقاضا امکان تولید و عرضه بیشتر شده که در نهایت بستری برای افزایش اشتغال جوانان این مرز و بوم خواهد بود. بی شک ،گسترش صادرات غیرنفتی از دو زمینه مهم است ،که یک سمت آن نیروی کار فعال در فرایند تولید قرار دارند و در سمت دیگر، توسعه اقتصادی کشور تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.

صادرات غیرنفتی به خصوص در مورد کالاهای صنعتی ضمن ایجاد ارزش افزوده بالا، وضعیت اشتغال جوانان ایرانی را بهبود بخشیده و باعث کسب درآمدهای ارزی برای کشور خواهد شد و این امر در گروی آن است که بدانیم در چه صنایعی و در چه محصولاتی سرمایه گذاری کنیم که با یک بازاریابی در سطح جهانی و مشتری پسند با کیفیت مطلوب، خود را به دنیا معرفی نماییم. از آنجایی که صادرات غیرنفتی تحت تاثیر اقتصاد دولتی و سیاست های تبیین شده در این زمینه است، ساده سازی و برداشتن موانع در فرایند صادرات و تقویت بخش خصوصی خود ازعوامل تاثیرگذار درافزایش صادرات غیرنفتی محسوب می شود. عدم اطمینان خاطر صادرکنندگان با توجه به ریسک های سیاسی و تجاری در روند صادرات از نوسانات نرخ ارز گرفته تا تحریم های اعمال شده بر کشور، بر روند صادرات تاثیرگذار است. در نیمه ی نخست سال نیز، همه‌ گیری بیماری کرونا و بسته شدن مرزها از یک طرف و تحریم‌ها از طرف دیگر، کاهش تجارت خارجی را به ‌دنبال داشت و در پی آن متاسفانه ارزش صادرات غیرنفتی ایران در ۴ ماه اول سال جاری، نسبت به ۴ ماه اول سال قبل، ۴۱ درصد کمتر شده که براین اساس ارزآوری نیز به همین میزان کاهش یافت.

بنابراین اهتمام همه جانبه دولت در ضرورت تدوین نظام صادراتی و بهره مندی از کل توانایی های صادراتی کشور،اعمال سیاست های تشویقی برای تنوع بخشیدن به کالاهای صادراتی، معافیت های مالیاتی و تقویت بیمه صادرات به منظور کاهش آسیب پذیری صادرکننده از جمله مواردی است که می تواند باعث رخداد جهش های بزرگی در این بخش باشد. چرا که رابطه تنگاتنگ تقویت صادرات غیرنفتی و ایجاد اشتغال به عنوان راهبردی مشخص در حل این مشکل و توسعه اقتصادی ایران خواهد بود.