“کارآفرینی” حلقه گمشده‌ی ادبیات اقتصادی دولت آینده
٤ سال پیش درست وقتی که به نظر می‌رسید، کلید حسن روحانی در قفل مشکلات کشور چرخیده و انقریب به گره‌گشایی از مشکلات است، دولت نهم از بین شعارهای جذاب نامزدهای کارزار انتخاباتی سال ٩٦ مردم پای شعار “با روحانی تا ١٤٠٠” ایستادند اما رئیس‌دولت برگزیده طی ٤سالِ عجیب و غریب هیچ یک از وعده‌هایش را جامعه عمل نپوشاند. حتی مهم ترین دستاورد او “برجام” که به قدر همت
و تدبیر نابغه‌ی دیپلماسی با روی کار آمدن دونالدترامپ روی یخ نوشته شد.
روحانی ٨ سال پیش در کوران رقابت فشرده‌ی انتخاباتی گفت:(( آنچنان گشایش اقتصادی ایجاد کنم…/ سانتریفیوژ بچرخد به شرطی که اقتصاد مردم هم بچرخد/ هرگز دست دولت من روی فیلترینگ نخواهد رفت/ اشتغال پایدار با جذب سرمایه‌گذاری خارجی و… ))
اکنون دولت تدبیر و امید به خط پایان رسیده و کشور همچنان درحال مذاکره با قدرت‌های اول دنیاست و لابد اقتصاد کشور هم معطل نتایج مذاکرات!٨سال پیش کشور با کوهی از مشکلات اقتصادی روبرو بود و اکنون به قدر سوء مدیریت و در برخی موارد نیز فساد برخی از مدیران با سونامی نابودگری روبروست. دلار ٣٥٠٠ تومانی وقت در مرز ١٨-١٩ هزارتومان نوسان دارد، فشار مشکلات قشر فرودست جامعه از خط‌بینی گذشته و دیگر غرقِ در آبگیری فروبرنده و مردافکن است.
وعده ها حباب شد و از اتمسفر زندگی مردم گذشت اما حباب گرانی و افزایش نرخ مسکن همچنان پابرجاست. وزیر صنعت دولت نخستِ تدبیر و امید در نخستین آیین گرامیداشت”روز صنعت” در جمع کارآفرینان و تولیدکنندگان از ورشکستگی ٨هزار واحد تولیدی کشور خبر داد و سوگند یاد کرد که هرگز سال‌های سیاه گذشته در اقتصاد و صنعت باز نخواهد گشت. جالب اینکه فرزند ایشان در پرونده‌ی فساد اقتصادی محکوم شد و داماد وزیر سابق از کشور گریخت و اکنون عدم تحققِ وعده‌های انتخاباتی حال و روز ملت را سخت دشوار کرده و کمرِ خمیده‌ی قشر آسیب پذیر جامعه دیگر شکسته است. بی انصافی است اگر به قدرت، رسیدن دولتی لاقانون و بی‌قاعده در اقتصاد اول دنیا و ایضا، پاندمی کرونا را در این شوربختی بی‌تاثیر دانست. به این شماره اضافه کنید در ردپای نامرئی کاسبان تحریم داخلی، کارشکنی‌های ارتجاع منطقه، لابی رژیم صهیونیستی در مجامع بین‌المللی، دلالان، واسطه‌گران، سودجویان و سوداگرانی که نان در خون ملت می زنند و خب قانون هم علی‌الظاهر بازدارنده نیست!
به هر روی، فصل تغییر رسید و شیخ حقوقدان طی ٨سال مذاکره همچنان در مذاکره است و دیگر باید عنان کار را به دیگری بسپارد. هفته گذشته نخستین مناظره‌ی نامزدهای ریاست‌جمهوری با تمرکز بر مباحث و مسائل اقتصادی در حالی برگزار شد که تن نیمه‌جان چرخه‌های صنعت و کارآفرینی که امید به تغییر داشت، آب پاکی را بر پیکر خویش دید. دراین کج‌راهه ،طراحان مناظره نیز سنگ تمام گذاردند و این مهم را به گونه‌ای طراحی و اجرا کردند که خروجی آن حتی یک خط برنامه نبود. وعده‌های جذاب و غیرمنطقی نامزدها که هیچ از آن مهم تر اینکه هیچ یک از فضلای فکور حتی نیم نگاهی به مقوله‌ی کارآفرینی نداشت. نداشتن برنامه برای کارآفرینی که چرخ مولد اشتغال و صنعت در جامعه می‌باشد پیش‌کش، در طول چندین ساعت مناظره تنها دوبار واژه‌ی کارآفرینی از زبان نامزدها شنیده شد و این خود گواه آن است که مقوله‌ی جنگ لفظی به مراتب مهمتر از گشایش اقتصادی و رفع موانع و مشکلات ملت است. آنچه می‌خوانید گزارش اختصاصی تفاهم از تفکرات رئیس‌دولت آینده در جاده‌ی صعب و دشوار اقتصاد است.
تورم به عنوان یکی از متغیرهای کلیدی اقتصاد که تغییرات آن سفره مردم را تحت تاثیر قرار می‌دهد، جایگاه مناسبی نه در سوالات و نه در برنامه‌های نامزدها برای اداره امور اقتصادی نداشت. به گونه‌ای که تنها از یک نامزد – سید ابراهیم رئیسی – درباره کنترل تورم سوال شد و وی راهکار مهار تورم را در ثبات بازارها با عدم دخالت دولت در روند آن‌ها و تک نرخی شدن ارز دانست.
اما و اگرهای وعده رسیدن به تورم زیر ۵ درصد
همچنین، قاضی زاده هاشمی یک نامزد انتخاباتی دیگر نگاهی به تورم در برنامه‌های خود داشت و وعده رساندن تورم به زیر پنج درصد را مطرح کرد.این در حالی است که این نامزد انتخابات ریاست جمهوری تاکنون توضیحاتی درباره چگونگی رسیدن به این نرخ تورم را مطرح نکرده و تنها در حد یک شعار باقی مانده است.با وجود اینکه، سال گذشته بانک مرکزی برای تورم ۲۲ درصدی برنامه ریزی کرد و ابزارهای چون نرخ ارز، نرخ بهره بین بانکی و مقدار ریال را مورد استفاده قرار داد، اما به نتیجه نرسید و شوک‌های ارزی دلیل این ناکامی اعلام شد، اکنون این سوال در ذهن مطرح می‌شود که چطور می‌توان بدون برنامه و استدلال از تورم زیر پنج درصد
سخن گرفت؟
از سوی دیگر، قاضی زاده هاشمی تنها نامزد انتخابات ریاست جمهوری در اولین مناظره بود که دو بار، هم در برنامه‌های اقتصادی خود و هم برای تقویت ارزش پول ملی، کنترل قیمت‌ها و رفع کسری بودجه از تورم سخن گفت که طبق گفته وی، اگر تورم کنترل شود، ارزش پول ملی نیز تقویت می‌شود.همچنین، وی معتقد است که بخشی از کسری بودجه با تورم رفع می‌شود و تورم مالیاتی است که از مردم به دولت و طبقات مرفه جامعه داده می‌شود که راهکار موثر در این زمینه اصلاح ساختار بودجه، گسترش و تقویت تولید و هدایت نقدینگی به سمت تولید است.
خلای راهکار مشخص برای کاهش حجم نقدینگی در کشور
یکی از متغیرهایی که بر پایه پولی تاثیر می‌گذارد و این تاثیر موجب افزایش تورم و کوچک‌تر شدن سفره مردم می‌شود، رشد نقدینگی است که موتور آن همچنان روشن است و به اعتقاد کارشناسان به خلق پول توسط بانک‌ها و عدم نظارت بانک مرکزی بر آن‌ها و یا استقراض دولت از بانک مرکزی برای تامین مالی برمی‌گردد.اما اینکه در اولین مناظره انتخاباتی سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری چقدر به نقدینگی و راهکارهای نامزدها برای کنترل آن پرداخته شد، بررسی‌ها نشان می‌دهد که یکی از پرتکرارترین جمله درباره این متغییر هدایت آن به تولید بود اما این مشکل اقتصادی از خلا راهکار برنامه ریزی شده رنج برد و یکی از کاندیداهای ریاست جمهوری به اتصال بانک‌ها و اطلاعات آن‌ها به یکدیگر و انتقال آن اطلاعات به سازمان امور مالیاتی به عنوان راهکاری برای هدایت نقدینگی به تولید اشاره کرد.
سعید جلیلی، یک نامزد انتخاباتی دیگر هم راهکار خود برای هدایت نقدینگی به تولید را در بستن راه‌های فرار مالیاتی و اعطای منابع حاصل شده در این زمینه به بانک‌ها برای تزریق به تولید اعلام کرد.همچنین، قاضی زاده هاشمی در راستای اعلام برنامه خود برای مهار نقدینگی تنها به اصلاح ساختارهای معیوب بودجه ریزی و نظام بانکی بسنده کرد و راهکاری ارائه نداد.
برنامه یا شعار
حلقه‌ی مفقوده‌ی کنترل نقدینگی
از سوی دیگر، عبدالناصر همتی دیگر نامزد انتخابات ریاست جمهوری در سخنان خود، نقدینگی را یکی از مشکلات تنظیم بازار دانست و تاکید کرد که دولت باید نقدینگی کنترل کند اما درباره اینکه چگونه باید این متغیر کنترل شود، توضیحی از سوی این کاندیدا ارائه نشد. در زمینه هدایت نقدینگی به تولید این ابهام و سوال از نامزدها وجود دارد که چگونه می‌خواهند نقدینگی را به تولید هدایت کنند و چه تضمینی برای تزریق آن به تولید وجود دارد؟ زیرا، پارسال زمانی که بازار سرمایه با استقبال مردم و ورود حجم زیادی نقدینگی روبرو شد، خیلی‌ها این فرصت را برای هدایت نقدینگی به تولید غنیمت شمردند اما با دخالت‌های بی‌جا و سیاست‌های غلط، نقدینگی موجود در این بازار برای حفظ ارزش خود وارد سفته بازی و دلالی شد و از مسیر تولید دور افتاد.
از سوی دیگر، زمانی که کاندیداها بر کنترل نقدینگی تاکید می‌کنند این را باید در نظر گرفت که در سال گذشته بانک مرکزی با تاکید بر کنترل تورم و نقدینگی، برنامه‌های مختلفی چون کنترل ترازنامه بانک‌ها، ایجاد برای بستر عرضه و فروش اوراق بدهی دولتی، جایگزینی گواهی سپرده یورویی، پیشنهاد انتشار اوراق ودیعه دو ساله و افزایش نرخ سود سپرده‌های بانکی را اجرا کرد اما مثمر ثمر واقع نشد و آمارها حاکی از این است که میزان رشد نقدینگی در سال گذشته بالاترین نرخ رشد نقدینگی طی ۴۳ سال اخیر را ثبت کرده است.خلق روزانه بالغ بر ۲۵۰۰ میلیارد تومان نقدینگی در سال گذشته، بیانگر این است که تنها داشتن برنامه برای مهار نقدینگی کافی نیست، بلکه به یک عزم و نظارت جدی بر بانک‌ها در زمینه خلق پول نیاز است.بنابراین، نه تنها در اولین مناظره انتخاباتی سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری بلکه از زمان آغاز تبلیغات نامزدها، آن‌ها برنامه و راهکارهای مستدلی برای مهار تورم و نقدینگی به عنوان دو متغیر کلیدی اقتصاد و سایر مولفه‌ها مطرح نکردند و صرفا به بیان بدیهیاتی چون رسیدن به تورم تک رقمی و کنترل نقدینگی و هدایت آن به تولید بسنده کرده‌اند که در این موارد نیز چگونگی رسیدن به اهداف و استفاده از کدام زیرساخت‌ها و منابع عنوان نشد.
