ملاحظات حاکمیتی رمز ارز

توسعه فناوری اطلاعات در حوزه بانکی باعث ایجاد ابزارهای جدیدی شده است که سیستم سنتی بانکداری را به چالش می‌طلبد و طبیعی است که بکارگیری این ابزارها نیازمند مقررات احتیاطی جدید است. در این حالت‌، می‌توان امیدوار بود که توسعه ابزارهای جدید منجر به حل مساله شده و چالش جدید ایجاد نمی‌کند.

یکی از این ابزارهایی که در سال‌های اخیر به طور نمایی رشد کرد و توانست سهم خود را در حوزه دارایی‌های دیجیتال باز نماید، رمزارز است. این ابزار جذابیت هایی دارد که در کشور ما نیز محققین زیادی به آن پرداخته‌اند و توسعه آن را یکی از ابزارهای برون رفت از شرایط تحریمی می دانند. در جلسات متعدد، ملاحظه می شود که توسعه دهندگان رمزارز با انرژی فراوان از آن دفاع می کنند و مشکل اصلی پیشروی رمزارز را نوع نگاه حاکمیت (بانک مرکزی) به این پدیده می‌دانند. آنها معتقدند که بانک مرکزی باید توسعه رمزارز یا به رسمیت شناخته و سیستم‌های حسابداری رسمی را برای آن توسعه دهد. در واقع این نگاه صحیح بوده و باید به جای برخورد سلبی، رویکرد ایجاد داشت.

در صورتی که با عینک بانک مرکزی به موضوع نگاه کنیم، داستان کمی فرق می‌کند. اگر قرار است رمزارزی در کشور توسعه یابد و مورد استفاده مردم ایران و سایر کشورها قرار گیرد، نیازمند رعایت ملاحظاتی است که مهم ترین آنها به شرح زیر است:

الف) معماری شبکه انتقال رمز ارز: معمولا رمز ارزها با معماری توزیع شده طراحی می شوند. بدین معنی که نهاد متمرکزی وجود ندارد که واسط تراکنش‌ها باشد و همه اعضای شبکه می توانند با یکدیگر ارتباط برقرار نمایند. در این حالت، شبکه باید طوری طراحی شود که اگر یک تراکنش از منظر بانک مرکزی غیرمجاز تلقی شد، امکان بلوکه کردن تراکنش وجود داشته باشد. در شبکه رمزارزی که چنین امکانی تعریف نشود، قاعدتا بانک مرکزی نمی‌تواند آنرا تایید نماید، چرا که اگر این رمزارز به یک ابزار اصلی در بازار تبدیل شود، می‌تواند باعث خروج سرمایه و بروز نوسانات در بازارهای مختلف شود.

ب) سازوکار خلق ارزش: به طور کلی دو حالت کلی برای تولید ارزش قابل تصور است: ۱. رمزارز بدون دخالت انسان و توسط اجماع شبکه تولید شود که بیت کوین نمونه این نوع از رمزارزها است و ۲. تولید ارزش توسط یک نهاد انجام شود که استیبل کوین ها از این دسته هستند. در حالت اول، قاعدتا بانک مرکزی نمی‌تواند چنین رمزارزی را تایید نماید. در حالت دوم نیز نهاد منتشر کننده توکن، موضوعیت پیدا می کند، چرا که قادر است بیش از میزان دارایی که به وثیقه گذاشته است، خلق ارزش (پول) نماید. در این حالت، این نهاد باید همانند یک بانک، از بانک مرکزی مجوز دریافت نماید و عملکرد خود را تحت مدیریت بانک مرکزی قرار دهد و بانک مرکزی نیز قواعد تولید، نگهداری و انتقال ارزش را برای این نهاد تعیین می‌نماید.

ج) احراز هویت دارندگان رمز ارز: رمزارزی که دارندگان آن قابل احراز هویت نباشند، قاعدتا نمی تواند توسط بانک مرکزی تایید شود، چرا که در صورت گمنامی دارندگان رمزارز، امکان بروز مشکلاتی نظیر خروج سرمایه، پولشویی و فساد وجود دارد.

به طور خلاصه بانک مرکزی می تواند به رمز ارزهایی مجوز دهد که شبکه معماری آن، قابلیت بلوکه کردن تراکنش‌ها را داشته باشد، یک نهاد تولیدکننده ارزش باشد و وثیقه مناسب بگذارد و دارندگان رمزارز احراز هویت نمایند.

عبدالعظیم ملایی – پژوهشگر بانکداری بین الملل