فرش دستباف ایرانی ، نماد هویت و فرهنگ ایرانی

اگر از مقوله های مختلف ، فرش دستباف ایرانی را بررسی نماییم ، متوجه می شویم  که این صنعت علاوه بر این که ابعاد پررنگ فرهنگی و تاریخی دارد ، از جنبه اشتغال‌‌زایی نیز می تواند نقش بسیار مهمی برای کشور داشته باشد.حمایت  از زنان کار آفرین در حوزه فرش دستباف ، می تواند راهگشای خیل کثیری از متقاضیان اشتغال و دوستداران فعالیت در این حوزه از صنایع  دستی باشد.

فرش دستباف ایران یکی از مهم ترین کالاهای صادراتی غیرنفتی است و مهم ترین دلیل آن ارزآوری این کالای هنری است. چرا که به کمک این کالا ، بخشی از کسری موازنه پرداخت های بازرگانی جبران می شود. از آنجایی که اشتغال آفرینی ؛ اولویت نخست و اصلی کشور است و به تبع آن ایجاد اشتغال ثمره افزایش سرمایه و رونق تولید بوده، افزایش صادرات غیرنفتی با ایجاد بازارهای نو و فراملی انگیزه تولید کننده را افزایش داده و با تسریع و تسهیل در صادرات غیرنفتی از جمله در صنعت فرش ایرانی، ظرفیت های مناسبی برای سرمایه گذاری اشتغال زا را فراهم می نماید.

با توجه به تمام موانع و مشکلات پیش روی کشور در صادرات محصولات غیرنفتی از تحریم های تجاری تا نوسانات شدید نرخ ارز و سایر عوامل تاثیرگذار بر صادرات غیرنفتی، صادرات فرش دستباف نیز نوسانات شدیدی را تجربه کرده است. البته توسعه کمی و کیفی صادرات غیرنفتی و بالاخص ظهور کالاهای جدید صادراتی در این عرصه و رکود بازار فرش دستباف ایران با ورود سایر کشورها به این حوزه سبب شد که سهم فرش دستباف از صادرات غیرنفتی رو به کاهش گذارد. کاهش صادرات فرش ایران ناشی از عوامل داخلی و خارجی است، چرا که از طرفی تقاضای فرش دستباف بویژه از سوی اروپا کم شده است و در مواردی نیز رقبا در بازارهای جهانی جای ایران را گرفته اند و از طرف دیگر، سیاست دولت های مختلف در بخش صادرات بویژه صادرات غیرنفتی مناسب نبوده است.

تا جایی که فرش دستباف که از جمله کالاهای شاخص صادراتی ایران است در دوسال گذشته با کاهش صادرات مواجه شده است. البته تحریم ها نیز در بازار فرش بی تاثیر نبوده است و حدود 25 تا 35 درصد مواد اولیه فرش دستباف وارداتی است. پشم و ابریشم بکار گرفته شده در آن غالبا از کشورهای استرالیا، نیوزلند، چین و اروگوئه وارد می شود و پس از شدت گرفتن تحریم ها قیمت این دست مواد اولیه 5 تا 7 برابر شده است.این افزایش قیمت مواد ، تاثیر بسزایی در قیمت نهایی فرش دستباف ایرانی گذاشته است. این افزایش قیمت ها در کنار تحریم ها سبب کاهش چند درصد صادرات فرش از نظر حجم شده است. قطع به یقین هر چقدر هم شرایط تولید در کشور با ایجاد تسهیلات امکان پذیر باشد ، تولید بدون صادرات موضوعیت ندارد، چرا که اگر صادراتی باشد ، تولید رونق خواهد گرفت و تا زمانی فرش می تواند سفیر ایران در بازارهای جهانی باشد که بتوانیم صادرات موفقی داشته باشیم.

این صنعت از صنایعی به شمار می رود که نقش اساسی را در اشتغال زایی و تامین نیازهای اقتصادی خانواده ها و در عین حال رشد اقتصادی کشور دارد. باید توجه کرد که رونق صنعت فرش دستباف ایران علاوه بر جنبه های اقتصادی و فرهنگی از جنبه اجتماعی بالایی نیز برخوردار است.چرا که عمده بافندگان فرش های دستباف ایرانی، روستاییان، مددجویان و بسیاری از زنان روستایی بویژه سرپرست خانوار هستند که توجه به این صنعت می تواند گام مهمی در رواج اشتغال در راستای فقرزدایی از کشور صورت پذیرد. اگر در تولید فرش دستباف ایرانی تنها به تعاونی ها و کارگاه های کوچک بسنده نماییم ، مسلما امکان رقابت در بازارهای بزرگ تر را نیز از دست خواهیم داد.

نقش سازمان فنی و حرفه ای با گستردگی خود در سطح کشور در حوزه آموزش، مهارت، سازماندهی و کاهش هزینه های تولید نیز منحصر به فرد بوده و می تواند در فراهم ساختن هر چه بیشتر بستر رونق و ترویج این میراث کهن تاثیر گذار باشد. البته متاسفانه در سال های اخیر به دلیل سنتی بودن فروشندگان و صادرکنندگان فرش دستباف ایران، بسیاری از بازارهای هدف با آنکه فرش دستباف ایران منحصر به فرد است در تسخیر کشورهایی دیگری چون ترکیه و چین قرار گرفته است. لزوم تغییر نگرش سنتی تجار و صادرکنندگان در این حوزه و تاسیس شرکت های بزرگ صادراتی فرش دستباف ایرانی قطعا فرش ایرانی جایگاه واقعی خود را در بازارهای جهانی پیدا خواهد کرد و امیدواریم مسئولان و دست اندرکاران این حوزه برنامه هایی را برای تقویت فرش کشور در دستور کار خود قرار دهند و با اجرای آن ها افزایش اشتغال این هنر و صنعت را شاهد باشیم.

ایجاد شغل در صنعت فرش دستباف ایرانی به مثابه ابزار فرهنگی و دیپلماسی فرهنگی است که بسیار ارزان تر از دیگر صنایع تمام می شود و سرمایه گذاری در آن علاوه بر آنکه خواهان بسیاری در جهان دارد، موجب تقویت فرهنگ ما نیز خواهد شد. بی شک ، گسترش صادرات غیرنفتی مانند فرش دستباف ایران، به مثابه معامله ای دوسر سود است که یک سمت آن نیروی کار فعال در فرایند تولید قرار دارند و در سمت دیگر، توسعه اقتصادی کشور تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.

مهسا صالحی – ارشد مدیریت مالی