صادرات نفت رکورد شکست ؛ چرا و چگونه؟

اقدامات دولت سیزدهم برای افزایش صادرات نفت از ایجاد بازارهای سنتی گرفته تا جذب مشتریان جدید، باعث شد با وجود تحریم‌ها ، صادرات نفت ایران در ۵ سال گذشته رکورد زند.

به گزارش پایگاه خبری نقش نیوز به نقل از خبرنگار مهر، صنعت نفت ایران چند دهه است که با انواع تحریم‌ها رو به رو است. تحریم‌هایی که بر میزان تولید و صادرات نفت کشور اثر مستقیم داشته و تنها هر زمان که مناسبات بین المللی تا حدی با گشایش همراه بوده، ایران توانسته صادرات نفتی بیش از ۲ میلیون بشکه در روز داشته باشد.

در آخرین مورد نیز که آمریکا به صورت یک طرفه از برجام خارج شد و تحریم‌های جدید علیه نفت ایران اعمال کرد، صادرات نفت کشور به شدت پایین آمد. موضوعی که باعث شد تا در دولت قبل درآمدهای نفتی ایران در یک سال به گفته همان دولتمردان کمتر از ۱۰ میلیارد دلار در یک سال باشد.

این در شرایطی بود که همواره تلاش شد تا با رفع موانع تحریم از طریق مذاکره، راهی برای صادرات نفت باز شود اما در عمل صادرات نفت به فروش غیر رسمی محدود شد و حتی رسانه‌های غربی، نفتکش هایی که نفت ایران را به خریداران می‌رساندند، شبح دریا خواندند. اگرچه در دولت گذشته تلاش می‌شد تا برجام دوباره احیا شود، اما استفاده از سایر فرصت‌ها برای افزایش صادرات نفت بدون وجود برجام تقریباً فراموش شده بود. با روی کار آمدن دولت سیزدهم اگرچه همچنان تلاش برای انجام مذاکرات ادامه داشت اما همانگونه که سید ابراهیم رئیسی در جریان تبلیغات انتخاباتی نیز اعلام کرده بود، معیشت مردم به برجام گره نخورد.

مذاکرات انجام می‌شد و در کنار آن شرکت ملی نفت ایران علاوه بر مسیرهای گذشته برای افزایش صادرات نفت، فرصت‌های جدیدی ایجاد می‌کرد. فرصت‌هایی که از توسعه مناسبات با مشتریان قدیمی آغاز شد و تا جذب مشتریان جدید ادامه داشت. این رونق دیپلماسی در حوزه نفت تا آنجا پیش رفت که با وجود آنکه در ابتدای دولت سیزدهم بیش از ۸۰ میلیون بشکه میعانات گازی ایران روی آب ذخیره شده بود، حالا به گفته وزیر نفت و در آستانه دومین سال روی کار آمدن این دولت، ذخیره میعانات گازی روی آب به صفر رسیده است.

آنگونه که محسن خجسته مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران پیش از این اعلام کرد، افزایش صادرات نفت مربوط به مشتریان سنتی و مشتریان جدید است. در واقع علاوه بر بازاریابی که ایرانی‌ها برای فروش نفت خود در دولت سیزدهم انجام دادند، استفاده از فرصت‌هایی مانند توسعه پالایشگاه‌های فراسرزمینی نیز انجام شد. ایران پالایشگاه‌های نفت کشورهای دیگر را با دانش فنی بومی سازی شده، نوسازی می‌کند تا نفت خود را در این پالایشگاه‌ها پالایش کند. با این اقدام علاوه بر افزایش صادرات نفت، صادرات خدمات فنی و مهندسی نیز انجام خواهد شد.

این اقدامات در کنار افزایش ظرفیت تولید نفت کشور که بیشتر بر برداشت از میادین مشترک مانند غرب کارون انجام شد، بر اساس داده‌های کشتیرانی، در شرایط محدودیت تولید برخی کشورها، تولید و صادرات نفت ایران در سال ۲۰۲۳ رکوردهای جدیدی را شکست. اطلاعات شرکت کپلر (یک شرکت ردیابی نفتکش‌ها) نشان می‌دهد که صادرات نفت خام ایران در ماه می (اردیبهشت و خرداد) از یک و نیم میلیون بشکه در روز بیشتر شده که از سال ۲۰۱۸ تاکنون بی سابقه است. این در حالی است که صادرات نفت خام ایران در سال ۲۰۱۸ و پیش از خروج آمریکا از برجام، ۲.۵ میلیون بشکه بود اما با بازگشت تحریم‌ها، صادرات نفت در دولت قبل تا زیر ۲۰۰ هزار بشکه در روز نیز کاهش پیدا کرد.

ظرفیت تولید نفت به عنوان یکی از ابزارهای قدرت هر کشور نفتی در چانه‌زنی‌های سیاسی و اقتصادی به‌شمار می‌رود. اگرچه ظرفیت‌سازی برای تولید نفت به صورت بهینه انجام می‌شود اما یکی از مواردی که باید مورد توجه باشد ظرفیت‌سازی با نگاه به کمیت اقتصادی است. داشتن ظرفیت چهار میلیون بشکه با توجه به بازار نفت ایران در آینده و برنامه‌های نگهداشت توان تولید و چشم‌اندازی که از شرایط مربوط به محیط خارجی پیش روی ایران است، یک ظرفیت بهینه و مطمئن به شمار می‌رود.

با وجود آنکه تولید نفت نیازمند سرمایه‌گذاری است اما در دولت سیزدهم تلاش شد تا با امکانات موجود، ظرفیت تولید نفت به پیش از تحریم‌ها بازگردد. میزان تولید نفت خام ایران نیز هنوز بیش از سه میلیون بشکه در روز و به میزان تولید نفت خام اعلام شده در ماه «مه» است.

براساس آمار سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، میزان نفت تولیدی ایران در ماه «مه»، سه درصد از نفت تولیدی در جهان است و تولید این مقدار نفت در روز، از سال ۲۰۱۸ تاکنون بی سابقه است. افزایش تولیدی که به افزایش صادرات منجر شد و آنگونه که جواد اوجی، وزیر نفت اعلام کرده در سال ۱۴۰۱، ۱۹۰ میلیون بشکه نفت بیشتر از سال ۱۳۹۹ و ۸۳ میلیون بشکه بیشتر از سال ۱۴۰۰ نفت صادر شد.

افزایش صادرات نفت ایران با وجود استمرار شرایط تحریم نشان دهنده بی اثر کردن تحریم‌ها با تکیه بر توان داخلی است. موضوعی که می‌تواند قدرت ایران در چانه زنی‌های منطقه‌ای و سیاسی را بالا ببرد. اکنون نیز که مذاکرات همچنان از سوی مقامات سیاسی کشور پیگیری می‌شود، افزایش توان تولید و صادرات نفت، دست بالا را برای ایران خواهد داشت و می‌تواند به توسعه بازار نفت کشور منجر شود.