درس های دیجیتال یک جزیره برای ایران

فیلیپین، مجمع‌الجزایری با بیش از 7600 جزیره، یکی از پویاترین اقتصادها در شرق آسیا و منطقه اقیانوس آرام است. حتی پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که این کشور تا سال 2075 جزء پانزده اقتصاد برتر دنیا قرار می‌گیرد. از نظر توسعه فناوری، به نظر می‏رسد این کشور در حال تجربه یک دگرگونی دیجیتالی چشمگیر باشد. حضور پررنگ مقامات دولتی فیلیپین در رویدادها، نمایشگاه‎ها و کنفرانس‌های بین‌المللی مرتبط با حوزه دیجیتال و سیاست‌گذاری پیرامون آن، با هدف تبادل‎نظر و یادگیری از تجربیات سایر کشورها نیز نشان از اهمیت و اولویت این موضوع برای سیاستمداران دارد.

این کشور با جمعیتی جوان، پویا و مشتاق به پذیرش فناوری‌های نوین، پتانسیل بالایی برای تبدیل شدن به یک مرکز منطقه‌ای در اقتصاد دیجیتال دارد. برخورداری از موقعیت ژئوپلیتیک استراتژیک، جمعیت فعال در شبکه‌های اجتماعی و رشد سریع در استفاده از تلفن‌های همراه، به یک بازار جذاب برای توسعه خدمات و نوآوری‌های دیجیتال تبدیل شده است، تا جایی که به “پایتخت رسانه‌های اجتماعی جهان” نیز معروف است. با این حال، این کشور با چالش‌هایی مانند شکاف دیجیتالی، زیرساخت‌های ناکافی، و ضعف در امنیت سایبری و مهارت‌های دیجیتال مواجه است که نیازمند توجه و برنامه‌ریزی دقیق است.

فیلیپین، فراتر از یک کشور در حال توسعه، به عنوان یک بازیگر نوظهور با پتانسیل دیجیتال چشمگیر در منطقه شناخته می‌شود. مطالعه دقیق تحول دیجیتال این کشور، با توجه به بافت فرهنگی و اقتصادی خاص آن، درس‌های ارزشمندی برای سیاست‌گذاران در سطح جهانی ارائه می‌دهد. چشم‌انداز جسورانه فیلیپین برای تبدیل شدن به قطب نوآوری دیجیتال در جنوب شرقی آسیا و دروازه دیجیتال آسه‎آن، نه تنها یک آرزو، بلکه مسیری است که این کشور با جدیت در حال پیمودن آن است. بویژه پس از همه‌گیری کووید-۱۹ و آشکار شدن شکاف دیجیتالی، فیلیپین رویکردی تحول‌آفرین را در پیش گرفته است. دولت با درک پتانسیل جمعیت جوان و رسانه‌های اجتماعی فعال، با قاطعیت از تحول دیجیتال حمایت کرده و از طریق سرمایه‌گذاری‌های کلان در زیرساخت‌ها، اصلاحات قانونی و همکاری‌های بین‌المللی، گام‌های استواری به سوی تحقق این چشم‌انداز برداشته است.

مرور تجربه دیجیتال این کشور نشان می‏دهد که با وجود چالش‌هایی نظیر ناآرامی‌های داخلی و آسیب‌پذیری در برابر بلایای طبیعی، جزیره‎ای بودن و دشواری توسعه زیرساخت‎های دیجیتال، فیلیپین با بهره‌گیری از موقعیت استراتژیک و روابط بین‌المللی خود، چگونه در مسیر توسعه اقتصادی و اجتماعی پایدار از طریق دیجیتالی‌شدن گام برمی‌دارد. مطالعه آموخته‏های این کشور برای سیاستمداران و تصمیم‎گیرندگان توسعه فناوری‎های دیجیتال کشور نیز می‎تواند مفید و کارآمد باشد. به طور خلاصه، درس‌آموخته‌های کلیدی تحول دیجیتال فیلیپین برای ایران، با در نظر گرفتن فرصت‌ها و چالش‌های خاص کشورمان، عبارتند از:

*   حمایت راهبردی و هدایت‌گر دولت: تجربه فیلیپین نشان می‌دهد که حمایت قاطع و هدایت‌گر دولت در سطوح عالی، نقشی کلیدی در تسریع تحول دیجیتال دارد. در ایران، هرچند در محافل و جلسات مختلف، نظر بخش خصوصی بر عدم مداخله دولت است، اما بررسی این تجربیات نشان می‏دهد که مداخله هوشمندانه دولت با تدوین برنامه‌های راهبردی توسعه دیجیتال، تخصیص منابع مناسب، و ایجاد هماهنگی بین‌بخشی، می‏تواند بسترهای رشد اقتصاد دیجیتال را فراهم کند. این حمایت باید فراتر از برنامه‌ریزی صرف بوده و شامل اقدامات عملی و پیگیری مستمر نیز باشد.

* بهره‌گیری هوشمندانه از ظرفیت‌های شبکه‌های اجتماعی: ایران نیز مانند فیلیپین، جامعه‌ای با حضور گسترده در شبکه‌های اجتماعی است. می‌توان با تدوین استراتژی‌های هوشمندانه و هدفمند، از این ظرفیت عظیم برای توسعه کسب‌وکارهای دیجیتال، ارتقاء مشارکت اجتماعی و آگاهی‌بخشی عمومی، و حتی بهبود خدمات دولتی بهره برد. البته، توجه به چالش‌های احتمالی مانند انتشار اطلاعات نادرست و مسائل مربوط به حریم خصوصی ضروری است.

*  اصلاح هوشمندانه و هدفمند قوانین و مقررات: تنظیم‌گری هوشمندانه و متناسب با شرایط روز، از الزامات اساسی تحول دیجیتال است. ایران می‌تواند با الگوگیری از فیلیپین در کاهش موانع قانونی و مقررات دست‌وپاگیر، فضای کسب‌وکار دیجیتال را تسهیل کرده و جذابیت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی را افزایش دهد. این اصلاحات باید با رویکردی متعادل، ضمن حمایت از نوآوری و رقابت، نکات امنیتی و سیاسی، منافع عمومی و حقوق مصرف‌کنندگان را نیز تضمین کند.

*   جستجوی هوشمندانه فرصت‌های همکاری بین‌المللی: با وجود محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها، ایران نباید از ظرفیت همکاری‌های بین‌المللی در حوزه دیجیتال غافل شود. می‌توان با تمرکز بر همکاری‌های منطقه‌ای، استفاده از ظرفیت سازمان‌های بین‌المللی غیرتحریمی، و جذب دانش و فناوری از طریق کانال‌های غیرمستقیم، به طور هوشمندانه از فرصت‌های جهانی بهره‌مند شد. توسعه دیپلماسی دیجیتال و شناسایی شرکای راهبردی در کشورهای همسو می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد.

الف