اثرات مخرب زیست محیطی ظروف یکبار مصرف پلاستیکی!
محمد حسن ابراهیمی زند – کارشناس محیط زیست
بازیافت لوازم پلاستیکی یکبار مصرف و جلوگیری از رهاسازی آنها در طبیعت بسیار اهمیت دارد و به عنوان یک مسئله جهانی در حال بحث و بررسی است. پلاستیک های یکبار مصرف، به دلیل ویژگیهای خاص خود مانند مقرون به صرفه بودن در تولید، سبکی، مقاومت و قابلیت شکل دهی، به طور گستردهای در صنعت مورد استفاده قرار میگیرند. اما این مصرف بالا و رهاسازی ناصحیح آنها تبدیل به یک چالش جدی برای محیط زیست و اکوسیستمها شده است.
لوازم پلاستیکی یکبار مصرف ، از جمله بطری ها، بسته بندهای غذایی، پلاستیک های استریل و پوششهای یکبار مصرف، به دلیل ساختاری که بیتغییر در طبیعت دارند، به طور طبیعی تجزیه نمیشوند. این مواد پلاستیکی معمولاً در طبیعت بیتغییر میمانند و بر سطح زمین، دریاها، رودخانهها و اقیانوسها تجمع مییابند. این امر باعث ایجاد آلودگی محیطی، برهم زدن اکوسیستم ها، کاهش تنوع زیستی و تأثیرات مخرب بر جانوران و گیاهان میشود.
رها سازی پلاستیک های یکبار مصرف در اقیانوس ها و دریاها ، یکی از مسائل بحرانی در حال حاضر است. این پلاستیک ها به دلیل طبیعت آبی این مناطق ، به آسانی در سایر مناطق رسوب میشوند و در نتیجه به انواع موجودات دریایی، از جمله ماهیان، ماهیهای کوچک، پرندگان دریایی و حیوانات دریایی، آسیب میزنند. بسیاری از این موجودات به عنوان اجزای زنجیره غذایی هستند و به این ترتیب، آلودگی پلاستیکی میتواند به طور غیرمستقیم تأثیرات منفی بر روی انسانها وارد کند.
تخلیه غیراصولی پلاستیک های یکبار مصرف و سوختن آن ها باعث تولید گازهای سمی و مضری مانند دی اکسید کربن و آلاینده های دیگر میشود. این آلودگی هوا در نهایت به تغییرات آب و هوا، گرمایش جهانی و تأثیرات منفی بر سلامت انسانها منجر میشود.از سوی دیگر تولید و مصرف پلاستیکهای یکبار مصرف سبب افزایش مصرف منابع طبیعی مانند نفت و گاز میشود.
استفاده بیش از حد از این منابع باعث کاهش ذخایر آنها و افزایش وابستگی به منابع انرژی غیرقابل تجدید پذیر میشود. با توجه به تأثیرات منفی مذکور، لزوم بازیافت لوازم پلاستیکی یکبار مصرف و جلوگیری از رهاسازی آنها در طبیعت بسیار ضروری است. بازیافت، فرآیندی است که مواد پلاستیکی مصرف شده جمعآوری، جداسازی و بازیافت میشوند تا بتوانند در تولید مواد جدید مورد استفاده قرار گیرند. این عمل به معنای افزایش بهرهوری منابع طبیعی، کاهش آلودگی محیطی و حفظ تنوع زیستی است. بازیافت پلاستیکهای یکبار مصرف به عنوان راهکاری که همه قادر به انجام آن هستند، میتواند تأثیر بزرگی در کاهش مصرف منابع طبیعی و کاهش آلودگی محیطی داشته باشد.
مواد پلاستیکی متنوعی قابلیت بازیافت دارند. هرچند که قابلیت بازیافت و نحوه بازیافت آنها به ویژگیها و نوع مواد پلاستیکی بستگی دارد. پلیاتیلن ترفتالات (PET) از پر مصرف ترین آن هاست. این نوع پلاستیک معمولاً برای تولید بطریهای آب، نوشیدنیها، روغنها و مواد غذایی استفاده میشود. پس از جمع آوری و تمیزکردن، میتوان آنها را بازیافت کرده و به تولید بطریها و فیبرهای پلیاستری استفاده کرد.
پلیاتیلن ها (PE) در دو نوع پلیاتیلن با فشار پایین (LDPE) و پلیاتیلن با فشار بالا (HDPE) تولید میشود. LDPE معمولاً برای تولید کیسه های خرید، بسته بندی های غذایی و پوشش های یکبار مصرف استفاده میشود، در حالی که HDPE برای تولید لوله ها، ظروف آبیاری، ظروف شوینده و بطریهای شیر مورد استفاده قرار می گیرد. هر دوی این نوع پلاستیک ها قابلیت بازیافت دارند و میتوانند به تولید مواد بازیافتی مانند لوله ها، کیسههای خرید بازیافتی و ظروف بازیافتی تبدیل شوند. پلیوینیل کلراید ((PVC نیز یک پلاستیک سخت و مقاوم است که برای تولید لوله ها، پنجره ها، کفپوش ها، سقف ها و محصولات خانگی استفاده میشود. بازیافت PVC، به دلیل وجود مواد افزودنی و مواد آلی ممکن است دشوار باشد، اما با تکنولوژیهای مناسب، میتوان آن را بازیافت کرده و به تولید مواد بازیافتی مانند لولهها، کفپوشها و محصولات پلاستیکی دیگر استفاده کرد.
پلیپروپیلن (( PP یک پلاستیک مقاوم است که برای تولید بطری های غذایی، بسته بندی ها، کیسه ها و لوازم خانگی استفاده می شود. این نوع پلاستیک می تواند بازیافت شود و به تولید لولهها، ظروف بازیافتی، مبلمان و کیسه های بازیافتی کاربرد دارد. در هرصورت استفاده از این قبیل پلاستیک ها رو به روز در حال افزایش است و عدم توجه به آلایندگی آن ها می تواند تهدید برای محیط زیست و زندگی بشر در این کره خاکی باشد.