آموزش، تکنولوژی و مشارکت در کاهش تولید پسماند
یکی از مهم‌ترین معضلات و چالش‌های مدرن و نوآمد که محصول گسترش شهرنشینی است و امروز در بسیاری از کلانشهرها با آن روبه‌رو هستیم، افزایش تولید پسماند و آسیب‌های حاصل از آن مانند زباله گردی و کودکان زباله گرد است. در این مجال به چند مورد از آسیب‌ها و راهکارهای برون رفت از آن به‌ویژه با تأکید بر سه‌وجهی آموزش شهروندی، بهره‌گیری از تکنولوژی‌های روز دنیا مانند سیستم آر وی ام (دستگاه دریافت خودکار پسماند) و ضرورت مشارکت مردمی در کاهش تولید پسماند اشاره می‌شود:
1- زباله‌گردی را می‌توان پدیده اجتماعی نوین دانست که در اثر تولید بیش از حد پسماندهای عمدتا شهری و به‌ویژه پسماند ارزشمند و قابل بازیافت که در مخازن بزرگ شهری رها می‌شود، ایجاد شده است. از سوی دیگر به‌دلیل شرایط اقتصادی امروز و ارزش و اهمیت برخی پسماندها، زباله گردی به‌عنوان یک شغل مورد توجه برخی سودجویان قرار گرفته است. آمارها از تولید بیش از 7هزار تن پسماند در کلانشهر تهران خبر می‌دهند که با بی‌توجهی در تفکیک و رها‌سازی همه پسماندها، تک تک ما به‌صورت غیرمستقیم به افزایش زباله‌گردی و تقویت باندهای سودجو در این زمینه کمک کرده‌ایم.
2- جدا از بحث زباله‌گردی، پسماندهای به‌جامانده از رها‌سازی زباله‌ها در دل طبیعت سبب می‌شود تا زیان‌های بهداشتی و اقتصادی در شهر‌ها و حاشیه آنها به‌وجود بیاید؛ آلودگی خاک و منابع آب، افزایش بار تولیدات تجزیه ناپذیر به زمین، تخریب زیستگاه‌ها و… ازجمله آسیب‌هایی است که پسماندها به محیط‌زیست وارد می‌کند و دامنه این آسیب‌ها به حدی است که از پسماند به‌عنوان قاتل خاموش محیط‌زیست یاد می‌شود. هر میلی لیتر شیرابه 100میلیون باکتری مضر و نهفته دارد و موجب انتقال بیش از 120نوع بیماری حاد می‌شود، شیشه حدود 4هزار سال در طبیعت می‌ماند و… اگر داعیه حفاظت از محیط‌زیست داریم باید به سهم خود در این مسیر گام برداریم. حدود 30تا 40درصد زباله‌های تولیدی در تهران پسماند خشک است که قابلیت بازیافت را دارد و درصورتی که به درستی بازیافت نشود آسیب‌های بسیاری به طبیعت پیرامون ما وارد می‌کند.
3- اگر تفکیک در مبدأ درست انجام شود، بازیافت نیز به‌درستی صورت می‌گیرد. این موضوع می‌تواند بار مالی گزافی را که بر دوش شهرداری‌هاست، کاهش دهد. هم‌اکنون حدود ۸۰۰کامیون مسئولیت جمع‌آوری پسماندهای شهری در تهران را برعهده دارند که هر کدامشان باعث هزینه و آلودگی هوا می‌شوند. حدود ۵۰هزار مخزن در سطح شهر هم هر روز باید تخلیه شود. آماری که با تفکیک درست و خرید سبز به یک سوم این عدد کاهش خواهد یافت.
4- با توجه به همه این آسیب‌ها، چالش‌ها و هزینه‌ها، در اینجا ضروری است از مثلث آموزش، تکنولوژی و مشارکت مردمی به بهترین صورت ممکن بهره ببریم و با تقویت و اتصال این خطوط، مسئولیت اجتماعی‌مان را انجام دهیم. جمع‌آوری سنتی مواد زائد شهری از یک طرف پروسه‌ای بسیار پرزحمت و هزینه‌بر برای شهرهاست و از سوی دیگر موجب آلودگی هوا و زشت شدن چهره شهر می‌شود. هر چه به سمت استفاده درست از تکنولوژی در این زمینه حرکت کنیم با کاهش هزینه جمع‌آوری، کاهش وسایل نقلیه ویژه جمع‌آوری، کاهش نیروی انسانی، کاهش آسیب‌هایی مانند زباله‌گردی، افزایش میزان بازیافت و… روبه‌رو خواهیم شد. در بحث استفاده از تکنولوژی روز دنیا، یکی از مهم‌ترین این ابزارها که شهرداری تهران تمرکز ویژه‌ای روی آن دارد، جانمایی دستگاه‌های آر وی‌ام (Reverse Vending Machine) یا دستگاه دریافت خودکار پسماند است. این دستگاه در واقع یک ماشین دوستدار محیط‌زیست است که به‌صورت خودکار مدیریت مواد بازیافتی ارزشمند(قوطی‌های خالی، بطری‌های پت و ظروف پلاستیکی) که شامل فرایندهای فشرده‌سازی، جداسازی و بازیابی است به اجرا در می‌آورد.
هدف اصلی از بهره‌برداری از این دستگاه، کمک و تسریع در تفکیک و جداسازی پسماندهای خشک توسط شهروندان در مبدا و در نهایت کاهش هزینه‌ها همراه با بسته‌های تشویقی ویژه شهروندان است. آموزش شهروندان نسبت به آسیب‌های پسماندهای شهری، استفاده از تکنولوژی‌های جدید و همراهی آنها در زمینه کاهش تولید پسماند و بازیافت متناسب، می‌تواند به‌عنوان مهم‌ترین بازوی سازمان مدیریت پسماند یاری رسان مدیریت شهری باشد. 5. سازمان مدیریت پسماند در دوره جدید مدیریت شهری و با توجه به حساسیت‌های ویژه نسبت به حفظ محیط‌زیست، منابع آب، هوا و خاک، با تعریف طرح‌هایی مانند کاپ(کاهش تولید پسماند) و کمپین‌هایی چون شنبه‌های بدون پسماند، همیاران کاپ و… تلاش دارد تا با مشارکت همه شهروندان تهرانی، گامی جدی و مؤثر در زمینه کاهش تولید زباله، کاهش هزینه‌های حمل و دفن آن، کاهش آسیب به محیط‌زیست بردارد و قطعا یکی از دستاوردهای آن جدا از شهری پاک، کمک به اقتصاد خانوار و حذف زباله گردی خواهد بود.
