فعالیت مانسون سیل‌آسا در ایران و تداوم حال ناخوش آبی
طی چند روز گذشته با ورود سامانه بارشی مانسون به کشور شرایط جوی خاص و همراه با بارندگی‌های شدید و سیل‌آسا بر کشور حاکم و موجب بروز تلفات جانی و مالی شد و همزمان این پرسش به وجود آمد که آیا این بارندگی‌ها باعث کاهش خشکسالی، تامین آب تالاب‌ها و سدها و کنترل ریزگردها شده است یا نه؟ به گفته کارشناسان به دلیل کوتاه مدت بودن جریان بارشی و شدت زیاد، بارش‌ها تاثیر مثبت محیط‌زیستی چندانی نداشته‌اند.
به گزارش پایگاه خبری نقش نیوز به نقل از ایسنا، سیستم مانسون برگرفته از واژه «موسم» از زبان عربی به نام فصل گرفته شده و نامی برای بادهای فصلی است.علت اصلی شکل‌گیری مانسون تغییر سالانه بسیار زیاد دما در مناطق بزرگ خشکی در مقایسه با سطح اقیانوس‌های همسایه است.امسال سیستم مانسونی هند بسیار فعال و از رطوبت بسیار بالایی برخوردار بود که با متمایل شدن به عرض‌های شمالی و غربی‌تر در استان‌های مرکزی نیز ظهور کرد.
آغاز فعالیت این سیستم در ایران از ۲ مرداد ماه اطلاع‌رسانی شد. در این روز سازمان هواشناسی هشداری در سطح قرمز مبنی بر تشدید فعالیت رگبارهای موسمی و رگبار و رعد و برق و رخداد سیل از بعد از ظهر ۳ مرداد ماه تا ۶ مردادماه در چهار استان صادر کرد.در پی صدور این هشدار در استان‌های فارس،یزد و… سیل شدیدی رخ داد. روز جمعه ( ۷ مردادماه) آسمان ۲۵ استان بارانی شد و سیل در برخی از استان‌ها به وقوع پیوست و ۹۵ قربانی برجای گذاشت.
این بارش‌ها ۶ مردادماه به تهران نیز راه یافت و موجب وقوع سیل در امامزاده داوود شد که تلفات مالی و جانی به همراه داشت. این سامانه بارشی حتی در شمال کشور نیز فعالیت کرد و با وجود اینکه امسال بارندگی در شمال کشور کمتر از حدنرمال پیش‌بینی شده بود، بارش‌هایی بیش از حد نرمال رخ داد.
تغییر رفتار مانسون به دلیل گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی
نکته قابل توجه این است که جریان مانسون با این شدت و قدرت طی چند سال اخیر بی‌سابقه بوده است. به دلیل گرمایش زمین و تغییر اقلیم، رفتار مانسون امسال به شکل تقریبا استثنایی تغییر کرده و موجب بارش‌های فراسنگین در قسمت‌های وسیعی از نیمه جنوبی کشور شده است. با توجه به خشکی بیش از حد زمین و نبود پوشش گیاهی مناسب در این مناطق، بارش‌های رگباری شدید منجر به جاری شدن روانآب و حتی سیلاب در برخی نقاط شده است.
تاثیر سیلاب‌ها بر سفره‌های آب زیرزمینی و تالاب‌ها
در پی وقوع سیلاب گمان می‌رفت که وضعیت بد سفره‌های آب زیرزمینی بهتر شده است اما این سیل‌ها تنها زمانی که شدت کمی داشته و زلال باشند و گل و لای و سازه‌ها را همراه با خود حمل نکنند، قدرت نفوذ به خاک و ذخیره‌سازی دارند اما در سیل اخیر، باران شدید بوده، قدرت تخریب بالایی نیز داشته و ساختمان‌ها و دیوارهای رودخانه را نیز تخریب کرده است. این سیل حتی خاک حاصلخیز و خاک نباتی را – که ایجاد یک سانتیمتر آن ۳۰۰ تا ۸۰۰ سال زمان می‌برد- شسته و همراه خود پایین کشیده است.
آبگیری ۲۰ درصدی تالاب جازموریان از بارندگی‌های اخیر
از سوی دیگر در این بارش‌ها آب زیادی یکباره وارد سدها و محدوده‌های تالابی شد اما به علت زمان کوتاه و سرعت بالای بارش‌ها تخریب ناشی از سیل بیشتر از فایده آن است بنابراین نمی‌تواند تالاب را از حالت خشکسالی خارج کند چراکه در مدت زمان کوتاهی تالاب، آبگیرها و سدها آبگیری می‌شوند اما گل و لای همراه سیلاب در روزهای آتی رسوب می‌کند و باعث عقب‌روی تالاب می‌شود.
با این حال برخی از تالاب‌ها از بارندگی‌ها و سیل‌های اخیر تاثیر پذیرفتند و براساس تصاویر ماهواره‌ای تالاب جازموریان حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد آبگیری داشته است و تالاب‌های ساحلی استان هرمزگان نسبت به بقیه تالاب‌ها بیشتر متاثر از این بارندگی‌ها بوده‌اند.
بارش‌های سیل‌آسای روزهای اخیر تاثیراتی نیز در مناطق مستعد گرد وخاک داشته واحتمال مرطوب شدن این مناطق وجود دارد که در مقطع کوتاهی از بروز گرد و خاک جلوگیری کند اما این وضعیت تداوم نخواهد داشت. در بخش حفظ شرایط آبی و نیاز آبی تالاب‌ها نباید به سطح آبی آن‌ها بسنده کنیم چراکه پس از مدتی آب موجود از بین می‌رود و مجدد تالاب خشک و مستعد خیزش گرد و خاک می‌شود.
تداوم خشکسالی با وجود بارش‌های سیل‌آسا
قبل از بارندگی‌های روزهای گذشته، میزان کم‌بارشی‌ها ۲۸.۵ درصد زیرحد نرمال بود. بعد از این بارندگی‌های سیل‌آسا میزان کمبود بارش از ۲۸.۵ درصد به ۲۴ درصد کاهش یافته یعنی تنها ۴.۵ درصد از کم‌بارشی‌ها جبران شده است و با وجود این بارش‌ها همچنان در شرایط خشکسالی متوسط تا شدید و استثنایی قرار داریم.
گفتنی است ، بعد از بارش‌های روزهای گذشته شاید این توقع وجود دارد که منابع آبی تامین شده باشند و دیگر مشکل کم‌آبی نداشته باشیم اما همچنان درگیر بحران کم‌آبی هستیم بنابراین نیاز است که آب را بهینه مصرف و در حفظ و نگهداری این سرمایه تلاش کنیم.
