آشنایی با ساختار سازمانی و اهمیت آن

به طور قطع می توان گفت که هر کسب و کار و شرکتی با هر اندازه و شکلی که دارد، یک ساختار سازمانی دارد. شرکتی که شما دارید یا خودتان در آن شاغل هستید هم از این قضیه مستثنی نیست. در واقع در هر جایی که سلسله مراتب وجود دارد، ساختار باید وجود داشته باشد. این ساختار در واقع یک نموداری می باشد که در آن نقش های مختلف و ارتباط مابین این نقش ها مشخص می شود و با یک نگاه ساده در آن می توان یک درک نسبتا کاملی از شرکت یا سازمان به دست آورد.

انواع ساختار سازمانی

امروزه با پیشرفت های صورت گرفته و افزایش آگاهی در مورد اهمیت ساختار سازمانی، انواع مختلفی از این ساختارها معرفی شده اند که با توجه به اندازه شرکت ها و نوع فعالیت آنها ممکن است ساختار متفاوتی برای آنها مناسب باشد. برخی از مهمترین ساختارهای سازمانی موجود عبارتند از:

• ساختار سازمانی سلسله مراتبی: نقش افراد مهمترین اهمیت را در این ساختار دارد به نحوی که مدیر عامل یا مدیر در قسمت بالای ساختار و کارمندان جزء در قسمت پایین آن قرار می گیرند. تعریف مناسب سطوح اختیارات و مسئولیت ها، ایجاد تخصص برای هر کارمند و ایجاد رقابت مابین کارکنان یک بخش مهمترین مزیت های ساختار سلسله مراتبی هستند، هر چند که در کنار آن یک سری نقاط ضعفی همانند کاهش نوآوری به دلیل بروکراسی زیاد، پایبندی به منافع کارکنان به جای منافع شرکت و کاهش انگیزه کارمندان سطح پایین وجود دارند.

• ساختار سازمانی عملکردی: مهارت و عملکرد کارکنان نقش مهمی در سازماندهی آنها در شرکت دارند. در این ساختار موقعیت های سطح بالاتر بیشترین مسئولیت را دارند و هر بخش به صورت مستقل اداره می شود. تخصص گرایی بر نقش و تمرکز بر آن مهمترین مزیت این روش و عدم ارتباط مابین بخش ها و ابهام در فرآیندها و استراتژی ها مهمترین معایب ساختار عملکردی است.

• ساختار سازمانی افقی: در صورتیکه در یک شرکت فاصله مابین مدیران عالی و کارکنان رده پایین تر کمتر باشد، این ساختار توصیه خواهد شد. معمولا استارت آپ ها در مراحل اولیه فعالیت خودشان از این ساختار استفاده می کنند. مسئولیت بیشتر برای کارکنان، ارتباطات راحت تر و بهبود هماهنگی و سرعت اجرای ایده های نقاط قوت این ساختار و امکان ایجاد سردرگمی مهمترین ایراد وارد بر این ساختار می باشد.

• ساختار سازمانی بخشی یا تقسیمی: در این ساختار هر بخشی بر روی منابع خود کنترل دارد و تیم بازاریابی، فروش و غیره خود را دارد. بیشتر شرکت های بزرگ از این نوع ساختار استفاده می کنند. چارت های مختلف این نوع ساختار شامل ساختار تقسیمی مبتنی بر بازار، مبتنی بر محصول و جغرافیایی می باشد. مهمترین نقاط قوت این ساختار امکان ایجاد انعطاف پذیری برای شرکت ها، پاسخ سریع تر به نیازهای صنعت و ترویج استقلال می باشد.

• ساختار سازمانی ماتریسی: این ساختار شبیه یک شبکه است و تیم ها برای پروژه های خاص تشکیل می شوند. در این ساختار سرپرستان با توجه به نیازها می توانند افراد را انتخاب کنند و همچنین در این ساختار کارکنان انگیزه کافی برای استفاده از ظرفیت خود بصورت جدا از نقش های اصلی دارند. معمولا مدیران شاغل در این ساختار باهم تضاد و کشمکش دارند.

• ساختار سازمانی مبتنی بر تیم: این ساختار بیشتر به منظور بر هم زدن سلسله مراتب مرسوم، تمرکز بر حل مشکل، همکاری و کنترل بیشتر بر روی کارکنان ایجاد می شود. افزایش بهره وری، تقویت ذهیت رشد، اهمیت دادن به تجربه، نیاز حداقلی به مدیریت و … از نکات مثبت این ساختار هستند. ممکن است در این ساختار مسیرهای پیشرفت کمتر به کارکنان نشان داده شود.

• ساختار سازمانی شبکه ای: در این ساختار گسترش منابع توجیه می شود و معمولا ساختارها بر ارتباطات و روابط باز تمرکز دارند و سلسله مراتب اهمیت کمتری دارد. آزادی کارکنان برای همکاری، ابتکار عمل و تصمیم گیری بیشتر و درک گردش کار و فرآیندها مهمترین نقاط قوت این ساختار هستند. مهمترین ایرادات وارد بر این ساختار مشخص نبودن نظر قطعی و به اصطلاح حرف آخر و پیچیدگی می باشند.

• ساختار سازمانی فرآیندی: این ساختار بر مبنای فرآیندهای مختلف طراحی می شود و تعامل مابین فعالیت های کارکنان را مشخص می سازد. برای شرکت هایی که به دنبال افزایش سرعت و کارایی هستند و یا در حال تجربه تغییرات سریع می باشند، این ساختار مناسب می باشد. تقویت کار تیمی مهمترین مزیت این ساختار بیان شده است. در این ساختار باید مراقب بود که مشکلات ارتباطی ایجاد نشود و کارها به تیم ها یا کارکنان دیگر محول نشود.

کدام ساختار برای شرکت ما مناسب است؟

بعد از آشنایی با انواع ساختارهای سازمانی مناسب باید بررسی کنیم که کدام ساختار برای شرکت ما مناسب است. مهمترین عاملی که در این پروسه نقش دارد عبارت از مراحل رشد شرکت می باشد. شرکت ها در حین رشد در مراحل مختلف با مشکلات و چالش هایی هم مواجه هستند که می بایست پاسخ مناسب به آنها دهند.

معمولا هر شرکتی دارای چهار مرحله زیر است:

• استارت آپ: نخستین مرحله هر شرکت و سازمان استارت آپ است و در آن مرحله بسیار متمرکز است. یک موضوعی که برای استارت آپ ها اهمیت دارد تهیه یک طرح توجیهی مناسب برای جذب سرمایه گذار می باشد.

• توسعه: مهمترین ویژگی این مرحله رشد سریع و مثبت است. تمرکز بر تفویض اختیارات محدود مهمترین ویژگی این مرحله است.

• تحکیم: رشد آهسته تر، بخش بندی و تمرکز متوسط مهمترین ویژگی این مرحله است.

• تنوع: مربوط به زمانی است که سازمان های بزرگتر و قدیمی تر، رشد سریع و تمرکززدایی و بوروکراسی را تجربه کنند.

خدمات قابل ارائه در متیس

امروزه منابع علمی زیادی برای بررسی انواع ساختارهای سازمانی وجود دارد. باید این نکته را مد نظر داشته باشید که هیچ گونه ساختار سازمانی ثابتی وجود ندارد که پیشرفت همه سازمان ها را تضمین کند. ساختار مناسب به تیم، نوع شرکت و محصول بستگی دارد. گروه متیس با بهره گیری از کارشناسان مجرب و با توجه به تجربه کاری این پتانسیل را دارد که در انتخاب یک ساختار سازمانی مناسب و اصلاح آن در صورت نیاز همراه و همیار شما باشد.